12/23/08

Recessie

Statistiekdienst Rosstat publiceert dramatische cijfers voor de maand november. De industriële productie van afgelopen maand is ten opzichte van dezelfde maand van vorig jaar met 8,7% gedaald. Vanwege de sterke seizoensgebondenheid van de economie hecht men in Rusland meer belang aan het verschil met dezelfde maand in het voorgaande jaar, dan een voorgaande maand in hetzelfde jaar.

Het Ministerie van Economische Ontwikkeling voorspelt voor het gehele jaar 2008 een groei van de industriële productie van 1,9%.

Een belangrijke oorzaak zijn de prijsdalingen. De prijsindex voor industriële producten daalde in 3 maanden met 19,4%. Kommersant spreekt over de sterkste prijsdaling van industriële producten in de moderne geschiedenis van Rusland. Staatssecretaris Kleptasj: "De recessie is begonnen en ik ben bang dat het langer dan 2 kwartalen zal duren.

Het Ministerie van Economische Ontwikkeling presenteert daags later twee prognoses voor de Russische economie gebaseerd op een olieprijs van 50 dollar per vat. Volgens de optimistische prognose kent Rusland in 2009 een economische groei van 2,4%, een krimp van de industriële productie van 3,2% en een groei van investeringen van 1,4%. Werken de crisismaatregelen niet afdoende dan krimpt de Russische economie met 0,5%, de industriële productie met 4,7% en de investeringen met 9,5%. In beide gevallen nemen de nationale reserves gedurende 2009 af met 140 miljard dollar. Er zit dan nog ongeveer 300 miljard dollar in kas. Het aantal werkelozen groeit tot 5,6 miljoen. Snel omgerekend is dat van 6,1% tot 7,5% van de beroepsbevolking. In 2000 lag dit percentage op 9.8%.

Volgens cijfers van het Levada Centrum is 47% van de Russen overtuigd dat de huidige crisis een langdurige proces wordt. Twee maanden maand terug deelde 33% die mening. 78% van de respondenten was niet in staat om de regering een advies te geven. Die adviezen, die er waren, gingen vooral in de richting van staatsregulering van prijzen en nationalisatie van de economie. Medvedev wordt door 76% van de bevolking gesteund; Poetin door 83%.

Rapport over democratie

De denktank "Het Instituut voor hedendaagse Ontwikkeling" presenteerde een rapport over de democratie in Rusland. Het rapport getiteld "Democratie: de ontwikkeling van het Russische model" is geschreven in opdracht van Medvedev en dient duidelijk het doel om zijn hervormingsagenda kracht bij te zetten.

De urgentie: "Zonder spoedige liberalisering is het Russische politieke systeem niet in staat om de voor 2020 gestelde doelen te bereiken. (innovatieve economie, welvaartsniveau vergelijkbaar met hedendaags Italie) En "democratisering is het enige mechanisme dat in staat is om de verhoudingen tussen de staat en de elite en de staat en de samenleving te reguleren."

De essentie: "Liberaliseren kan in Rusland alleen van bovenaf, dankzij de politieke wil van een sterke presidentiële macht."

Het rapport constateert dat er naast Verenigd Rusland "geen andere partij is die een alternatief programma kan bieden en die binnen de constitutionele regels de strijd om de macht kan aangaan". Verenigd Rusland moet daarom de rol van grootste partij behouden, maar dient daarbij de eigen partijstructuur de democratiseren. Tegelijk moet er ruimte gelaten worden aan andere levensvatbare partijen. De barrières tussen hen en de media dienen te verdwijnen. De andere partijen moeten volledig vrij aan verkiezingen kunnen deelnemen. Wanneer Verenigd Rusland in deze opgave slaagt, dan kunnen zij "mettertijd – na welwillende tussenkomst van de presidentiële macht – andere partijen overhalen om een informeel pact van nationale consensus te ondertekenen" (In Den Haag heet zoiets een coalitieakkoord, JM). Concrete voorstellen betreffen het afschaffen van barrières voor verkiezingsdeelname.

Het rapport stelt dat het plan tot liberalisering geen steun vindt bij "de hoge regionen van de ambtenarij en het partijapparaat, de managers van de staatsbedrijven en de oligarchische delen van het bedrijfsleven." Het klein- en middenbedrijf, daarentegen, is zeer geïnteresseerd in een democratisering van het politieke systeem. Het rapport bevestigt zo het beleid van de president gericht op het bestrijden van corruptie en wegnemen van barrières voor MKB.

Het volgende citaat geeft aan dat het rapport in essentie weinig verschilt van het concept van de 'soevereine democratie'. De formulering is echter minder 'defensief' en daardoor mogelijk vruchtbaarder: "Het streven naar de opbouw van een brede coalitie binnen de elite, die ontluikende en volgroeide ideeën uit de (burger)samenleving ondersteunt , kent een evolutionair en voortgaand karakter. Dit karakter is echter niet ideologisch (we moeten het doen omdat het welvarende westen dit ook heeft gedaan) maar technologisch. (vanuit praktische overwegingen voortkomend uit de eigen culturele context)."

Medvedev

De president heeft het lastig. Het blijkt meer dan ingewikkeld om zijn liberale voornemens in de praktijk te brengen. Illustratief voor de beperkingen van de invloed van Medvedev is een incident tijdens een chique bijeenkomst in het Kremlin ter ere van de 15de verjaardag van de Constitutie. Roman Dobrochotov , de leider van protestbeweging 'wij', had viavia een uitnodiging bemachtigd met het voornemen om een protestactie uit te voeren. Dat is hem gelukt. Tijdens de presidentiële toespraak sprong Dobrochtov op en scandeerde dat er in Rusland censuur heerst en dat er geen vrije verkiezingen zijn. De beveiliging was alert en voerde de jongeman af. Dit ondanks de stem van Medvedev, die vanachter zijn lessenaar de beveiliging probeerde te bevelen 'niemand te verwijderen.' Tevergeefs.

Dobrochotov dronk naar eigen zeggen thee op het politiebureau en werd na een telefoontje van hogerhand weer vrijgelaten: "Ik hoorde hoe de president de beveiligingsmensen verzocht mij terug te laten keren. Maar de beveiliging hield niet op. Dat is erg symbolisch. Het systeem zit zo vast dat zelfs het woord van de president het niet kan stoppen." Overigens werd Dobrochotov een week later weer opgepakt. Ditmaal tijdens een demonstratie. De foto is uniek.

De aanpassingen in de constitutie, de verlenging van de president- en parlementtermijnen overschaduwen Medvedevs andere 'democratischere' voorstellen. Mogelijk is dit tijdelijk. De verlening van de termijnen wordt er in recordtempo doorgejaagd. Even door het zuur heen bijten en dan komt het zoet, zal men gedacht hebben. De snelheid warmee de aanpassingen worden doorgedrukt roept echter wantrouwen op en dat is weer koren op de molen van het bekende rijtje gemarginaliseerde, maar immer ambitieuze politici en andere criticasters van 'het bewind'.

Zij wenden alles wat langs vliegt aan als indirect bewijs voor de theorie dat Rusland geleidelijk in een politiestaat verandert. Er vloog deze weken ook wel degelijk wat langs.

Zo stemde het parlement in een eerste lezing voor een wetsvoorstel dat het recht wegneemt van een verdachte om door een jury te worden berecht, wanneer deze verdachte berokken is bij terroristische aanslagen, gijzelingsacties, massaongeregeldheden, opstanden, spionage, illegaal bewapende groepen en staatsgrepen.

Het voorstel wordt gemotiveerd vanuit de twee aannames dat (1) dergelijke zaken te veel druk leggen op de juryleden en (2) dat in de Kaukasus republieken (daar waar dit soort zaken het vaakst voorkomen) de familie- en dorpsverbanden zo sterk zijn dat juryleden vanuit loyaliteitsgevoelens of andersoortige druk geen objectief oordeel kunnen vellen.

De aannames worden kracht bijgezet met statistieken, die aangeven aan dat een rechter gemiddeld in 1% van de strafrechtelijke zaken in het voordeel van de verdachte oordeelt. Bij juryrechtspraak is dat ongeveer 40%. Beide percentages komen mij als extreem over.

Ik heb niet zulke hoge verwachtingen van de juryrechtspraak. Waarschijnlijk omdat mijn Nederlandse cultuur die praktijk niet kent. Wilt u een zwaar geromantiseerde glimp opvangen van de Russische juryrechtspraak, bezoek dan Nikita's Michalkov's film '12' . Deze film is vanaf 8 januari te zien in Rialto (Amsterdam), Filmhuis Den Haag, 't Hoogt (Utrecht) en Lux (Nijmegen). Een absolute aanrader.

Terug naar het wetsvoorstel. De Rechtvaardige Russen stemden tegen, de Communisten onthielden zich van stemming. Mensenrechtenactivisten en andere maatschappelijke geëngageerde advocaten schreeuwen moord en brand.

Een week later berichten de kranten over een ander wetsvoorstel dat een aantal passages in het wetboek van strafrecht wil aanpassen. Kort gezegd worden 'spionage' en andere vormen van 'sabotage' zo breed omschreven dat eenieder van landverraad beschuldigd kan worden. De geest van Stalin waard rond, zo heeft u vast elders kunnen lezen.

In tegenstelling tot het voorstel aangaande de juryrechtspraak is nog niemand bereid geweest om dit voorstel te motiveren. Een proefballonnetje, dat nadat het is leeggelopen, flink blijft stinken, zo vermoed ik.

De media is stuk feller dan ik. En terecht. Dit soort plannen dienen de grond in geboord te worden. Net zoals dat enkele maanden geleden gebeurde met dat andere slecht geschreven proefballonnetje; de mediawet.

Te midden van de daarbij passende retoriek en doembeelden is het echter goed te bedenken dat het naar alle waarschijnlijkheid gaat om een stel klunzig geschreven voorstellen uit de kast van de veiligheidsdiensten, die in de verwarring rond de economische crisis hun kans ruiken. Als er daadwerkelijk een geheime agenda voor politiestaat Rusland in de kluis van Poetin ligt, dan zou ik al jaren niet meer vrij door het land hebben kunnen reizen.

Er bestaat - zoals hierboven omschreven - wel degelijk een open agenda voor geleidelijke democratisering. Aan Medvedev de lastige taak om in tijden van crisis die punten onder de publieke aandacht te blijven brengen. Dat is niet eenvoudig. Durven geloven in een democratiserend Rusland doen weinigen, zowel hier als daar. Telkens opnieuw de intrede van de politiestaat verkondigen is - vreemd genoeg - veel geloofwaardiger.

Pravoe Delo

Eén van de voorbeelden van 'een democratisering van bovenaf' is het nieuwe partijproject aan de rechterflank, Pravoe Delo, dat tot stand is gekomen na de fusie van SPS, Burgerkracht en de Democratische Partij. Ik neig inmiddels naar vertaling 'de goede zaak'. Momenteel worden de regionale afdelingen opgetuigd. Er is een officiële afspraak tussen de drie samengekomen partijen over wie er in welke regio het voortouw mag nemen. De officieuze praktijk blijkt een gevecht tussen Gozman (ex-SPS) en Titov (namens Burgerkracht).

Gozman probeert voormalige SPS leden op strategische posities te krijgen. Titov leunt op zijn federale MKB belangenvereniging 'Zakelijk Rusland' en port regionale Verenigd Rusland parlementariërs voor een leidinggevende positie bij Pravoe Delo. Gozman haalt op zijn beurt de banden aan met de andere MKB belangenvereniging 'Ruggensteun' en de 'Russische Raad voor Industriëlen en Ondernemers'.

Deze interne strijd kennen we nog van het vergelijkbare project aan de linkerflank; de Rechtvaardige Russen. Zij hebben inmiddels wel een vertegenwoordiging in het federale parlement. Pravoe Delo maakt minstens zo'n goed kans. En dat weegt flink op tegen de kritiek uit de hoek van de voormalige strijdmakkers, die de straat boven de vergaderzaal verkiezen.

Enkele van deze 'straatvechters' verenigden zich recent in een nieuwe partij met de naam 'Solidariteit'. Kasparov nodigde uiteraard zijn fans, de internationale pers uit. De berichtgeving vertelt ons niet dat onze oppositieheld tijdens de verkiezing van de partijleider op plaats vijf eindigde, achter vier kameraden van Boris Nemtsov - het deel van SPS dat neemt mee mocht of wilde in het 'Pravoe Delo' project. Kasjanov en Ryzjkov doen overigens niet mee.

Buitengewoon opmerkelijk is de benoeming van voormalig SPS voorzitter Nikita Belykh tot gouverneur van de Kirov regio. "Nikita Joerevitsj heeft zijn ziel aan de duivel verkocht", jammert Maria Gaidar. "Een voormalig oppositiefiguur wordt beloond omdat hij zijn eigen partij heeft verzaakt en steun heeft gegeven aan het opzetten van het nieuwe project 'Pravoe Delo". "Het einde van SPS is voor een groot deel zijn schuld en verantwoordelijkheid," aldus Gaidar. Nemtsov zegt niet langer politieke contacten met Belykh te kunnen onderhouden. "Hij is nu immers deel van de macht en wij zijn de echte oppositie. Belykh staat nu aan de andere kant van de barricade". De scheidslijnen worden dieper en dieper.

VR politicus Volodin ziet andere scheidslijnen. Belykh blijft volgens hem gewoon oppositie. "Nu heeft een vertegenwoordiger van de oppositie de kans om zijn waarde te bewijzen. Als er fouten gemaakt worden, zullen we hem bijstaan. We hopen natuurlijk dat dit niet hoeft te gebeuren," zegt Volodin netjes, zich realiserend dat de president van hem verwacht dat zijn partij ruimte biedt aan politieke concurrenten. De Kirov regio is overigens verre van een eenvoudige klus. Het gemiddeld inkomen ligt met minder dan 11.000 roebel per maand ver onder het gemiddelde. Weinigen rekenen erop dat Belykh slaagt.

Autobranche

Premier Poetin werkte zich in een spagaat. Hij wilde de malaise in de Russische autobranche opvangen door de invoerheffingen op auto's en auto-onderdelen te verhogen. De productie van personenauto's is sinds vorig jaar met 7% gedaald; de productie van vrachtwagens en bussen met bijna 50%. Overigens produceren de meeste internationale automerken in Rusland en steunt Poetin met de invoerheffingen ook hun arbeiders. De steun aan de autofabrieken rondom St. Petersburg en in het Wolgagebied gaat echter ten koste van de autobranche in het Verre Oosten, die gericht is op de import uit voornamelijk Japan. Poetin wijst zijn ondergeschikten herhaaldelijk op het bestaan van de bevolking aan de andere kant van het land, maar lijkt ze dit maal zelf te zijn vergeten.

Op 14 december protesteerden enkele duizenden in Vladivostok tegen de plannen van de premier. Het verkeer in de stad werd verlamd. Het vliegveld was gedurende enkele uren onbereikbaar. De demonstranten eisten het aftreden van het regionale bestuur dat hun belangen niet goed zou vertegenwoordigen. Aan de spontaniteit van de actie wordt getwijfeld, al stelt Ekspert wel dat een "vreedzame demonstratie voor het recht om met een stuur aan de rechterkant te mogen rijden (Japanse auto) voor iedere onvervalste 'kustbewoner' hetzelfde is als het vrije woord voor een democraat van het eerste uur."

Vervolgens protesteerden 7000 arbeiders in het Wolgagebied vóór de plannen van de premier. Een woordvoerder van een vakbond: "Die duizenden, die hun geld verdienen met de import van buitenlandse auto's, begrijpen nu dat hier miljoenen arbeiders hun baan kunnen verliezen." "Vreemd dat de arbeiders wel protesteren voor de verhoging van invoerheffingen, maar niet voor hun eigen salarissen," stelt een woordvoerder van een andere, kleinere vakbond: "De actie is vast in opdracht van de fabrieksbazen georganiseerd om de regering hun loyaliteit te betuigen. Hoe je het went of keert, dit is geen sociaal protest, maar een belangenconflict tussen twee lobbygroepen."

In Vladivostok wordt er gesproken over een koloniale houding van Moskou. Automobilisten krijgen massaal sms'jes met oproepen om op 20 en 21ste december opnieuw te komen demonstreren. De actie wordt volgens de kranten duidelijk geregisseerd door 'schemerfiguren'. Er is geen transparant organisatiecomité dat met de lokale overheid over plaats en tijd onderhandelt.

Dmitri Penjaz, de leider van een automobilisten belangenvereniging en regionaal parlementslid roept zijn provinciegenoten op om weg te blijven van deze niet-gesanctioneerde demonstraties: "Onze stem is gehoord. De parlementariërs, de gouverneur en de senator doen al het mogelijke om de verhoging van de invoerheffing af te wenden. De dialoog verloopt constructief. De aangekondigde demonstraties, echter, zijn pure speculatie op onze problemen. Onbekende provocateurs roepen op tot massale ongeregeldheden, niet om onze problemen op te lossen, maar om het leven in de regio te destabiliseren."

Op de 20ste bezoekt Poetin de Kamaz vrachtwagenfabriek in Naberzjnyje Tsjelny. Tijdens zijn rondgang door de fabriek duikelt hij twee arbeiders op die hij meetroont naar de vergadering en aan weerszijden van hem neerzet. Tijdens deze vergadering moet de premier de knoop doorhakken. Kiest hij voor de importeurs of de fabrieksarbeiders? Poetin geeft de kennen de zorgen van Verre Oosten te begrijpen en zegt hen toe dat de regering hen zal helpen. Waarmee? Geen verhoging van de invoerheffingen? Nee, de premier benoemt een ander probleem. Waarom kost een in Rusland geproduceerde auto in het Verre Oosten twee tot drie keer zo veel als in Centraal Rusland? Dat mag niet kunnen. Russen hebben volgens de premier "het Grondwetrechtelijke recht om overal in het land voor dezelfde prijs Russische auto's te kunnen kopen." Poetin zegt toe dat de overheid de transportkosten van auto's binnen Rusland gaat vergoeden. Zo hebben de 'kustbewoners' geen Japanse auto's meer nodig. Als goede patriotten kopen ze bij gelijke prijs immers niets liever dan een Russische auto. De verhoging van de invoerheffing gaat per 11 januari gewoon in. In de Russische autobranche werken anderhalf miljoen mensen. "We moeten ook aan hen denken," sluit Poetin af, verwijzend naar zijn twee tafelgenoten in fabriekskleding.

De volgende dag werden tijdens twee niet gesanctioneerde demonstraties 61 mensen opgepakt. Een aantal cameramensen en andere journalisten werd verwond. Er was van te voren een ME unit uit Moskou aangerukt om de protesten te beteugelen. Blijkbaar waren zij flink opgejut. Elders werd er creatiever gehandhaafd. 1128 bestuurders kregen die dag een boete van 100 roebel voor verkeersovertredingen.

Parlementariërs van Verenigd Rusland zeggen in een reactie te willen kijken of de verhoging van de invoerheffing niet enkele maanden uitgesteld kan worden of dat er een uitzondering gemaakt kan worden voor al gemaakte bestellingen.

Economische crisis

De kranten gaan ervan uit dat de economische crisis vooral steden met een 'monoprofiel' treft, 'geïsoleerde' steden met enkele tienduizenden inwoners, die sterk afhankelijk zijn van één of enkele fabrieken.

Kommersant bericht over het stadje Pikalevo in de Leningrad regio. Er stonden drie fabrieken die de 20 duizend inwoners van de stad 'voedden'. De eerste fabriek leverde grondstoffen aan de tweede, een cementfabriek. Tycoon Deripaska, eigenaar van de eerste fabriek besloot dat het beter was om ook cement te gaan produceren. De tweede fabriek raakte zo een belangrijkste leverancier kwijt en ging in augustus al failliet. 800 mensen kwamen op straat te staan. Nu de cementprijzen kelderen is de herprofilering van de eerste fabriek ook niet langer interessant voor Deripaska. Investeringen worden uitgesteld. De fabriek produceert ondertussen bijna niets. Er wordt gevreesd voor een massaontslag. Zonder de fabrieken is de stad nergens. Het is de vraag of de elektriciteit wel zal blijven stromen. Zo niet, dan volgt er een algehele evacuatie, over het Ladogameer dikt Kommersant aan, refererend aan de blokkade van Leningrad in WOII.

In een andere artikel bericht Kommersant dat de papierfabriek, bekend van de vervuilende lozingen in het Baikalmeer, de overheid 51% van de aandelen aanbiedt in ruil voor financiële steun. Er staan 1700 werknemers op de tocht.

Volgens Kommersant controleren 26 grote private holdings feitelijk 128 steden: "Arbeidsverhoudingen zijn gebaseerd op archaïsche paternalistische basis. In de steden ontbreekt eigen initiatief. Het MKB wordt niet ontwikkeld. En wanneer de enige voeder van de stad problemen krijgt, dan is er niemand om dat op te vangen."

Aankomende dinsdag, 23 december, presenteert eerste vicepremier Sjoevalov een lijst van 1500 bedrijven, die in aanmerking komen voor directe overheidssteun. 200 tot 300 van deze bedrijven hebben een omzet van meer dan 15 miljard per jaar en beiden werk aan meer dan 4000 werknemers. De andere bedrijven komen in aanmerking omdat hun sluiting grote sociale gevolgen kan hebben. Dit zijn met name fabrieken in de bovengenoemde steden met een 'monoprofiel', alsmede bouwbedrijven.

Voorts heeft de regering besloten de verhoging van de gastarieven per 1 januari niet met 25% maar met 5% te verhogen. Ook de prijs van goederentransport per spoorweg zal maximaal 5% stijgen. Eerder werd 14% aangekondigd.

Het totaal van achterstallige salarissen is in november verdubbeld, bericht Kommersant. Het gaat in totaal om 7,8 miljard roebel. Dat is snel omgerekend ongeveer 350.000 maandsalarissen of ongeveer 1 op de 200 werkende mensen.

De defensie-industrie merkt volgens Sergei Ivanov geen invloed van de financiële crisis. Overheden blijven wapens kopen. De liberalisering van de energiemarkt (elektriciteit) gaat door, meldt minister Sjmatko.

Roebel

De Centrale Bank heeft de bandbreedte van de roebel voor en derde en vierde maal verlaagd. De verlaging wordt in verband gebracht met verder dalende olieprijs. Een vat Oeral-olie kost deze week $36.

Tussen 21 en 28 november zijn de nationale reserves voor het eerst sinds twee en halve maand met $5 miljard gestegen. Daarmee komt de totale krimp voor de maand oktober op $28,9 miljard. In november koste het 'op stand' houden van de roebel de schatkist $72 miljard. Experts verwachten na de jaarwisseling een scherpere koerscorrectie van 10 tot 15%.

Kommersant merkt op dat op dit moment veel valuta's van ontwikkelingslanden koerscorrecties ondergaan. De boodschap is dat Rusland het zo slecht nog niet doet. In verhouding tot de valuta's van de belangrijkste handelspartners is de waarde van de roebel zelfs met 3 tot 4% gestegen. Een grafiek toont de groeipercentages sinds 1 september 2008: +29% ten opzichte van Oekraïense Grivna, +15% t.o.v. Turkse Lira, +4% t.o.v. Britse Pond, -3% t.o.v. Zwitserse Frank, -12% t.o.v. Chinese Yuan en -27% t.o.v. Japanse Yen.

Crisisverschijnselen

Ekspert informeert bij de regionale redacties naar de impact van de kredietcrisis. De algemene conclusie: De crisis bestaat, maar een grote depressie is ver weg. "De mannen hebben haastig kruisjes hebben geslagen, maar de crisis is niet losgebarsten." De overheid en het bedrijfsleven hebben de standaard stappen doorlopen om zich voor te bereiden op de aankomende rampspoed. De aangekondigde crisis heeft hen efficiënter en bestendiger gemaakt.

"De financiële sector is gestabiliseerd. Banken worden overgenomen door andere banken, maar van een panische bankrun en een totale stop van kredietverstrekking is geen sprake. … Rusland heeft geen echte kredietcrisis gekend. De kredietcrisis in het westen is een crisis door slechte schulden. Rusland had geen slechte schulden, slechts schulden aan het westen, waarvan de herfinanciering nu wordt opgevangen door het budget en het stabiliteitsfonds." De banken kiezen echter wel voor een conservatieve strategie, waardoor het te verwachten is dat de situatie op de korte termijn nog zal verslechteren." Een quote uit een ander artikel: "Ik wil het een vertrouwenscrisis noemen, geen liquiditeitscrisis. Bedrijven (en banken, JM) geven schoorvoetend geld uit. Ze willen hun kapitaalvoorraad vergroten".

Het artikel behandelt de economische situatie in vijf van de zeven macroregio's: De economie van de Oeral is de laatste jaren 'ge-post-industrialiseerd'. Het aandeel diensten en productie voor de eigen regio is toegenomen ten opzichte van de grote industrieën. De klap van de dalende grondstofprijzen (staal, koper, aluminium) komt daarom minder hard aan. De massaontslagen beperken zich tot de metaalsector. De dalende belastinginkomsten zullen wel een flink effect hebben op de overheidsuitgaven in 2009 en 2010. Per regio kunnen de tekorten op het budget in 2009 oplopen van 4 tot 20%.

Het zuiden van Rusland lijkt tot nu toe het minst getroffen. De regio is sterk afhankelijk van de handel. Deze sector vreest een kettingreactie van betalingsachterstanden', maar deze blijft voorlopig uit. Banken zijn volgens Ekspert nog steeds geïnteresseerd in het crediteren van de voedselindustrie. De geplande investeringen worden doorgezet. Dat lijkt ook zo te zijn voor de aangekondigde bouw van nieuwe cementfabrieken.

In Siberië heeft vooral mijnregio Kemerovo het zwaar. De goed presterende landbouw houdt de andere regio's overeind. (8,8% groei in 2008, aldus Poetin) Het Volgagebied wordt sterk getroffen door de crisis. Daar bleef de economische groei de laatste jaren al achter. Nieuwe investeringen worden afgeblazen. De auto-industrie lijdt onder een afname van de vraag.

De regio's in het noordwesten van Rusland verschillen sterk van elkaar. Een stad als Sint-Petersburg zal de komende twee jaar flink moeten bezuinigen. Tegelijk is de vraag naar arbeid nog steeds erg hoog. Hoge werkeloosheid wordt dan ook niet verwacht.

Een van de langzaam leeglopende zeepbellen zijn de telefoonwinkels. Volgens consultant Savin zal het aantal winkels met 30 tot 40% afnemen. De extravagante ondernemer Tsjitsjvarkin moest twee maanden terug het meerderheidsbelang in zijn telefoonwinkel imperium Evroset verkopen. Hij heeft zich er nog niet mee verzoend: "Binnenkort zijn onze telefoonsalons net zo vies en stinkend als de telefoonwinkels in Europa." Tsjitsjvarkin schetst een somber beeld: "Na 11 januari komen 3 tot 4 miljoen van de Russische burgers niet uit hun dronken roes. Werk is er niet meer te vinden."

De overheid koopt een meerderheidsaandeel in de motorfabriek Satoern. Satoern ontwikkelde de nieuwe motoren voor het nieuwe vliegtuig van Russische makelij, de superjet, en is daarmee op innovatief gebied een van de weinige succesverhalen van Rusland. Eigenaar Lastosjkin heeft zich jaren verzet tegen wens vanuit de overheid om de fabriek te betrekken in de staatsholding Rostechnologie. Twijfelachtige overheidscontroles en de kredietcrisis en hebben Latosjkin uiteindelijk de das omgedaan. Poetin kwam het de arbeiders zelf vertellen.

Het Britse bedrijf in Russische handen Sibir Energy wil twee van de grootste aandeelhouders uit de brand helpen. Sjalva Tsjigirinskii bezit samen met sigarettenmagnaat Igor Kesajev 47% van het bedrijf. Tsjigirinskii ontwikkelt pretentieuze real estate onder andere in Moskou. Het stadsbestuur van Moskou bezit indirect 18% van Sibir Energy. Vorige week kondigde Tsjigirinskii de bouw van de Russia toren in Moskou stop te zetten. De Russia toren moet het hoogste gebouw in Europa worden. Sibir Energy wil alle projecten van Tsjigirinskii opkopen voor $340 miljoen. Gebeurt dit niet dan zal Tsjigirinskii gedwongen zijn de aandelen in Sibir Energy verkopen en valt het bedrijf in anderen handen. De vraag is wat de kleine aandeelhouders van dit plan vinden. Sibir Energy staat op de Londonse AIM beurs en valt onder Britse wetgeving.

Rosneft heeft de afgelopen twee maanden ruim $4,5 miljard dollar van de staat geleend.

Vanaf 1 januari krijgt de economie een positieve impuls door belastingverlagingen, schrijft Rossiiskaja Gazeta.

Financiële markten

De regering heeft een plan goedgekeurd ter ontwikkeling voor de ontwikkeling van de financiële markten in Rusland. Meer transparantie en betere regulering moeten de Russische aandelenmarkten aantrekkelijker maken voor Russische bedrijven en buitenlandse investeerders. Een twee plan, waar nog aan wordt gewerkt, gaat mogelijk de procedure voor het verkrijgen van een zakenvisum vereenvoudigen. Dit zijn uiteraard nog plannen van voor de kredietcrisis. Niemand verwacht dat deze plannen de malaise kunnen keren. Rusland wil met deze plannen wel sterker uit de crisis naar voren komen. Ik verwacht dat de koersen pas langdurig gaan stijgen wanneer Rusland meer eigen strategische investeerders ontwikkelt, bijvoorbeeld de pensioenfondsen.

Werkgelegenheid

Het aantal geregistreerde werkelozen is gestegen tot 1.293.000, schrijft Kommersant. De ontslagen vallen vooral in de machinebouw, metaalindustrie, chemische industrie, wegenbouw en vrachtvervoer. Veel arbeiders draaien minder uren om ontslagen te voorkomen. Poetin spreekt in zijn rede over een 1,7 miljoen werkelozen nu en een waarschijnlijke groei van dat aantal tot 2 miljoen. (bij nader inzien gaan deze getallen waarschijnlijk over bij het arbeidsbureau ingeschreven werkelozen. Rusland kent op dit moment zo,n 5 miljoen werklozen)

Ekspert bericht over een karakteristiek arbeidsgeschil. Een aannemer Alfa-bouw onthoudt 200 arbeiders uit Tadzjikistan vier maanden loon. Er zijn arbeidscontracten afgesloten en de rechtbank zal waarschijnlijk in het voordeel van de arbeiders oordelen. Maar krijgen ze daarmee ook hun geld?

Vakbonden hebben weinig in te brengen, schrijft columnist Vyzjoetovitsj. De grote vakbonden zijn traditioneel meer een verlengstuk van het management dan de stem van de arbeiders. De kleine vakbonden kunnen geen vuist maken. Protesten zijn reden voor direct ontslag zonder behoud van twee maanden salaris. Dan is het verstandiger een regulier ontslag af te wachten. Vyzjoetovitsj hoopt dat de concurrentiestrijd tussen twee vakbonden op een fabriek tot verbeteringen zal leiden. Voor concurrentiestrijd gebruikt hij het woord 'tweevoudige macht' dat ook voor het tandem Medvedev-Poetin wordt gebruikt.

Poetin

Gedurende drie uur beantwoorde premier Poetin 72 vragen van burgers. 2,2 miljoen burgers belden naar de studio en 600.000 mensen stuurden een sms'je. De helft van de televisiekijkers stemde af op kanaal 2, waar de premier live te zien was. De zenders lijken te zijn verdeeld. Het avondnieuws op kanaal 1 toonde eerst uitgebreid Medvedev en pas later Poetin.

Ik word een beetje moe van de internationale pers die Poetin's uiterst effectieve populisme afdoet als een show; als iets wat nep is. De premier heeft een goed verhaal, ook in deze onzekere tijden. Dat is net zo 'echt' als een geruststelling van Balkenende of Bos, maar dan op het niveau van een natie van 140 miljoen mensen.

Poetins kernboodschap: "Rusland kent een moeilijke periode, maar het land heeft alle kansen om de crisis met minimale verliezen door te komen." De geplande verhogingen van pensioenen en werkeloosheidsuitkeringen gaan door. De bankensector is gered. De economie is het afgelopen jaar gegroeid. Massale werkeloosheid wordt niet verwacht. De waarde van de roebel zal niet heftig gaan schommelen, maar zich wel geleidelijk aanpassen aan de waarde van Rusland's traditionele exportgoederen. De hervormingen van het leger zullen niet tot veel gedwongen ontslagen leiden. Het gerucht van een verhoging van de dienstplicht is ongegrond. Er wordt gewerkt aan een extra maatregel die hypotheeknemers uitstel van betaling zal verlenen, wanneer hun inkomsten drastische dalen ten gevolge van bijvoorbeeld ontslag. De eenmalige uitkering voor moeders zal mogen worden ingezet voor het aflossen van de hypotheek.

Nadat de premier liet merken dat wat hem betreft de quota voor arbeidsmigranten in crisistijd omlaag kunnen, toonde hij zich fel gekant tegen onverdraagzaamheid. "Rusland is alleen een grootste staat geworden door de eensgezindheid van verschillende bevolkingsgroepen. Die achterlijke, domme en stompzinnige mensen, die dit principe schenden, in de veronderstelling dat zij in de belangen van het Russische volk handelen, brengen het volk onherstelbare schade toe. Rusland zal geen grootse staat blijven wanneer volkeren en etnische groepen, zich niet thuis kunnen voelen in Rusland."

Het besluit voor verlening van de presidentiële termijn, wuift hij weg als een 'kwestie van smaak." Wordt hij weer president? Poetin ziet daarvoor nu geen reden; "Ik ben nog nooit voor een probleem weggelopen," zegt hij refererend aan de uitdagingen die het premierschap hem blijkbaar biedt.

Op het gebied van internationaal beleid begeeft de premier zich wel openlijk op het terrein van de president. Mogelijk is dit een praktische keuze om het moment te benutten om een boodschap helder te laten klinken. Voor de internationale pers en het diplomatenkorps is dit immers een gebeurtenis waarop wordt gelet.

Poetin's boodschap aan de Verenigde Staten: "We rekenen op de nieuwe president (Obama) om positieve veranderingen door te voeren. We zien al positieve signalen. … Oekraïne en Georgië hebben geen MAP gekregen voor NAVO lidmaatschap. We horen uit kringen rondom de toekomstige president dat het nodig wordt gevonden om het besluit tot plaatsing van een derde raketafweersysteem in Polen en Tsjechië nog eens af te wegen. We horen dat het belangrijk wordt gevonden om de verhoudingen met Rusland op een rijtje te zetten en rekening te houden met de Russische belangen. Wanneer dat niet slechts woorden zijn en wanneer die woorden worden omgezet in uitvoerbaar beleid, dan zal onze reactie natuurlijk overeenkomstig zijn. Onze Amerikaanse partners zullen dat meteen merken.

De boodschap aan Oekraïne en de EU: "We hopen dat we overeenstemming bereiken met onze partners in Oekraïne en dat er daarvan uitgaand geen problemen ontstaan met het transport van ons gas naar de West-Europese consument. Wanneer onze partners hun verplichtingen niet nakomen (afbetalen van schuld) of wanneer ze zoals in voorgaande jaren ons gas zonder toestemming uit de transportpijpen tappen, dan zullen we gedwongen zijn de verkoop te staken."

Het bestuur van het Moechorsjibirskii rajon in Boerjatië vraagt zich af wat het aanmoet met de belofte van premier Poetin aan meisje Dasja Varfomolejev. Zij vroeg om een nieuwe jurk, maar kreeg een reisje Moskou aangeboden. Wie gaat dit betalen? Poetin of het lokale bestuur. En wat te doen met de oma. Zij zit in een rolstoel. Zou Poetins toorn gewekt worden wanneer zij niet afreist?

KPRF

De communistische partij, nog steeds de tweede partij van Rusland en toch de partij die het meest aanspraak maakt op de titel van 'de enige echte oppositie', kwam bijeen voor het 13 de partijcongres.

Kommersant: "Het congres vond plaats in een atmosfeer van stille tevredenheid. De afgevaardigden voelden het historische gelijk van de eigen partij die de huidige machthebbers altijd heeft gewaarschuwd voor het voor Rusland noodlottige kapitalistische marktmodel." "De wind van de geschiedenis blaast opnieuw in ons zeil," sprak partijleider Zjoeganov. "De tandem Medvedev-Poetin bevindt zich op dun ijs en is door de crisis gedwongen te balanceren tussen het clubje rijke schatkistgraaiers en de belangen van de rest van de samenleving. De oppositie moet hen nog verder het ijs opjagen. Vroeg of laat zullen ze er door zakken."

De KPRF staat voor een overgang naar een nieuw socialisme. De sociaaldemocratie is niet 'hun weg'. Van de 342 afgevaardigden zijn er 218 ouder dan 50. De stille tevredenheid werd opgeschrikt door waarschuwende taal over vreemde elementen binnen de partij; provocateurs en neo-trotskisten zijn uit op het bezoedelen van de partijnaam. Een nuchtere afgevaardigde stelde voor dat het beter was om geen vreemden in de eigen gelederen, maar juist gelijkgestemden in vreemde gelederen te zoeken. Tevergeefs. "Leden dienen de partij niet te zeggen hoe te werken. De KPRF is een partij in oorlog," aldus Nikitin, het hoofd van de Centrale Controle en Revisie Commissie.

Soerkov en middenklasse

Staatsideoloog zonder ideologie Soerkov vestigde deze week de aandacht op de rol van de middenklasse in de Russische politiek, samenleving en kredietcrisis. Tijdens een conferentie van de partij Verenigd Rusland riep hij de 'vertegenwoordigers van de elite' op om de middenklasse te redden van de crisis, die "er nu nog niet is, maar in de toekomst goed mogelijk wordt." De middenklasse, volgens Soerkov bestaande uit artsen, ondernemers, officieren, kantoorpersoneel, ingenieurs en journalisten, is in de afgelopen jaren de besturende klasse geworden. "Zij hebben zich de eerste aspecten van democratie eigen gemaakt."

"De eerste tekenen van stagnatie, van economisch verval worden zichtbaar", aldus Soerkov. Daarna volgt sociale transformatie en een verandering van het politieke landschap. Soerkov bedoelt te zeggen dat wanneer de middenklasse wegvalt het wereldbeeld van de communisten waarheid wordt; een Rusland met een stelletje rijke graaiers en een grote arme, ontevreden massa', of anders gezegd: zeer dun ijs voor het schaatspaar Medvedev en Poetin.

Hervormingen leger

Rossiiskaja Gazeta publiceert officieuze cijfers over de hervormingen in het leger. Bij de centrale bestuursorganen verdwijnen 13.000 van de 21.500 functies. Daarnaast wordt een derde van de medici en 70% van de militaire onderwijzers en andere cultuurverspreiders weggesneden. Deze functies worden overgenomen door mensen in burger. In totaal moeten een half miljoen militairen hun uniform uittrekken. Van de 36.000 officieren die voor het eind van dit jaar worden ontslagen hebben 17.000 nog geen eigen woning toegewezen gekregen. De overheid heeft 21 miljard extra uitgetrokken voor de financiering van deze woningen. Er loopt op dit moment een federale tender voor 6000 woningen in 23 verschillende regio's.

Het ontslag van de hoogste generaal van de afdeling logistiek Vladimir Isakov is geaccepteerd, schrijft Kommersant. Het schijnt dat hij al twee weken terug zijn ontslag heeft ingediend uit onvrede met de hervormingen. Zijn afdeling verliest een reeks inkoopfuncties en het beheer over landbouwgronden en andere commercieel inzetbare passiva van het leger. Al deze aspecten zullen volgens de plannen beheerd gaan worden door mensen in burger. Een heldhaftig protest tegen fatale hervormingen? Of wil Isakov de laatste twee jaar tot zijn pensioen niet meewerken aan het ontmantelen van zijn imperium?

Normen en waarden op de televisie

Er loopt een experiment met een maatschappelijke adviesraad over normen en waarden op de televisie. De eerste zitting behandelde de gewelddadige film 'Novaja Zemlja'. Een slechte film overigens. De tweede zitting besprak de Russische Big Brother variant Dom 2. Het onderwerp Dom 2 was door het lezerspubliek van 'Komsomolskaja Pravda' uit 12 films en televisieprogramma's gekozen. Volgens schrijver Varlamov is de adviesraad niet bedoeld om te censureren, maar als een platform voor mensen met autoriteit; schrijvers, artiesten, wetenschappers en journalisten. Vanuit deze adviesraad kunnen zij zich uitspreken over morele dilemma's, waarmee de televisiekijker worstelt en kunnen oordelen of bepaalde televisieprogramma's en films morele grenzen overtreden. Verder is het de keuze van de zenderbazen en eigenaren om iets met dit oordeel te doen of niet. Helaas vertelt Rossiiskaja Gazeta niet wat er volgens de adviesraad mis of niet mis is met realityserie Dom2. De verdenking is echter gevallen.

Internationaal

Loekasjenko zou deze week naar Moskou afreizen voor een vergadering van de hogere staatsraad van de Unie van Rusland en Wit-Rusland, maar belde af. Die unie wil niet vlotten, omdat men het niet eens kan worden over de structuur. Annexeert Rusland de kleine broeder? Krijgt Loekasjenko een sleutelpositie in de Unie? Er wordt dus vooral gepraat over afzonderlijke aspecten zoals een gemeenschappelijke munt en een gemeenschappelijk luchtafweersysteem. Uiteraard doordringt de prijs voor de gasleveranties alle deze gespreksonderwerpen. Ook dreigt er een boycot op de import van Wit-Russisch vlees.

Bronnen uit Minsk vertellen Ekspert dat Loekasjenko plots met ingrijpende nieuwe voorstellen komt; de plaatsing van Iskander raketten in Wit-Rusland in plaats van Kaliningrad en een wissel van activa tussen energiebedrijven uit beide landen. Moskou wil die voorstellen eerst bestuderen en wantrouwt het grillige karakter van Loekasjenko's onderhandelingen. Loekasjenko's relatie met het westen is de laatste maanden verbeterd. Zijn economie boert ook niet slecht.

De politieke situatie in Oekraïne lijkt van dag tot dag te wisselen. Ik was van plan te schrijven hoe alles de afgelopen week wees op een 'antipresidentiële' coalitie van Timosjenko en Janoekovistj. Het laatste nieuws is echter dat de oranje coalitie weer een nieuw leven krijgt. De vraag is voor hoe lang. Wanneer Timosjenko en Joestsjenko de volgende presidentsverkiezingen belangrijker blijven vinden dan het bestuur van het land dan duurt dit verbond opnieuw kort. Joestsjenko is recent officieel lijsttrekker van zijn partij 'Ons Oekraïne' geworden.

Joestsjenko heeft een strategische bestuursgroep in het leven geroepen, die de verhoudingen met Rusland moet verbeteren. Dwingt de economische crisis Joestsjenko tot een rationele houding tegenover de belangrijkste handelspartner van Oekraïne, vragen de Russische kranten af. Of heeft de presidentiële bestuursgroep ten doel de momenteel relatief constructieve relatie van premier Timosjenko met Moskou buiten spel te zetten?

Volgens Gazprom heeft Naftogaz Oekraine de gasleveranties van september ($428,7 miljoen) en de boete over oktober ($347,1 miljoen) nog niet betaald. Nog ruim twee weken tot een nieuwe gasoorlog.

Econoom en directeur van een Zuid-Amerika instituut Vladimir Davydov over de Russische aandacht voor Zuid-Amerika: "We leven in een competitieve wereld. We mogen onze ogen niet sluiten voor dat wat er in andere landen gebeurd. Met sommigen van hen zoals China hebben we een partnerschaprelatie. Maar dat betekent niet dat we alleen in die richting kijken. De Chinezen hebben hun projecten. De Amerikanen hebben andere plannen. Dat is eigen aan de gezonde concurrentie en de verdeling van arbeid in de wereldeconomie. Wij dienen eenvoudigweg te bewijzen dat onze projecten beter zijn dan die van onze partners."

Lavrov over de relatie met Zuid-Amerika en het verschil tussen toen en nu: "Het is belangrijk dat we elkaar te begrijpen wanneer we over socialisme praten. Wanneer grote groepen van de bevolking van een land positieve veranderingen ervaart; de positieve gevolgen van economische groei, dan verwelkom ik dat socialisme. De term 'socialisme staat natuurlijk historisch gezien in een negatief licht. Er is echter ook een andere benaming; een sociaal georiënteerde economie. In die betekenis zijn de doelen die de leiders van Latijns Amerika zich stellen volledig gerechtvaardigd. Dit mag de verhoudingen met ons land niet bemoeilijken en dat zal niet zo zijn. We bouwen de verhoudingen met de landen, die president Medvedev heeft bezocht, immers op een pragmatische, commerciële basis en het marktprincipe. (Maar!) We zullen het onszelf ook veroorloven om in sommige gevallen subsidies te verlenen, die passen binnen de verhoudingen tussen onze landen.

De Navo blijft dubbelzinnig over mogelijke toetreding van Oekraïne en Georgië. Moskou benadrukt uiteraard die geluiden die tegen toetreding zijn. Navo eist van Rusland een terugkeer naar het CFE verdrag. Dit is naar mijn persoonlijke mening een fantasie- en inzichtloze houding, kenmerkend voor een verdeelde organisatie zonder duidelijke missie. Voor de Russische bezwaren tegen het CFE verdrag, zie dit bericht.

De ministers van Buitenlandse Zaken van OVSE landen kwamen bijeen in Helsinki. Onderwerp van gesprek was Medvedev's voorstel voor een nieuw Pan-Europees veiligheidsverdrag. Critici verwijten het plan geen duidelijke inhoud te hebben, maar gaan daarmee voorbij aan de essentie van het voorstel; het opwekken van debat over de toekomst van het veiligheidsbeleid in een rondom Europa. Die landen, die vrezen dat hun invloed taant, wanneer bijvoorbeeld Rusland een grotere rol gaat spelen in een Pan-Europees veiligheidsbeleid, gedragen zich uiteraard uiterst conservatief. Ik vermoed dat het laatste woord nog niet is gesproken.

Zuid-Ossetië zegt waarnemers van de OVSE te willen toelaten. De waarnemers mogen de door Rusland erkende staat echter alleen via Rusland binnen. Voorts moet de OVSE een hoofdkantoor in Zuid-Ossetië vestigen. Men wil – kortom - in ruil voor toegang in allerlei kleine aspecten een geleidelijke erkenning van onafhankelijkheid van Georgië afdwingen.

12/2/08

Roebel

In de afgelopen maand heeft de Centrale Bank de bandbreedte van de roebel ten opzichte van dollar en euro tweemaal met één procent verlaagd. Het kunstmatig hoog houden van de roebel waarde eist te veel van de nationale reserves.

Tussen 14 en 21 november daalden de nationale reserves met ‘slechts’ 3,6 miljard dollar. De week ervoor werd er voor 21,9 miljard dollar aan roebels gekocht. (Deze cijfers zijn overigens niet gelijk aan de uitgaven. Eventuele inkomsten zijn ook meegerekend.) De daling valt deze week lager uit omdat de positie van de dollar ook verzwakte, schrijft Kommersant.

Hoewel de devaluatie geleidelijk en beperkt is, doet het woord ‘devaluatie’ veel Russen denken aan de herfst van ’98, toen de roebel in een maand twee derde van haar waarde verloor. Voormalig directeur van de Centrale Bank Gerasjenko bekritiseert in Rossiiskaja Gazeta het communicatiebeleid van de CB. De CB had zelf duidelijk en op tijd de term koerscorrectie moeten communiceren. Vanaf het moment dat de pers de benaming ‘devaluatie’ ging gebruiken was het te laat. Nu moet de CB uitleggen dat deze devaluatie niet zulke grote gevolgen zal hebben. Russen hoeven zich overigens geen zorgen te maken, aldus Gerasjenko.

Ekspert stelt dat de CB de munt gecontroleerd wil laten dalen tot een natuurlijk marktevenwicht. Maar weet de CB wel waar dat evenwicht ligt? Bestaat er wel zo’n evenwicht? Omdat de daling van de olieprijs een belangrijke reden is voor de dalende waarde van de roebel, vergelijkt Ekspert de huidige roebelkoers met die van maart 2005. Dat was de laatste keer dat een vat olie 50 dollar koste. Sinds die tijd is de roebel ten opzichte van het mandje euro’s en dollars met 31,8% gestegen. Gaat dat er nu weer af? Niet direct. Er spelen immers meer factoren mee.

Mij vertellen deze cijfers wel iets over de mate waarin de waarde van de roebel in de laatste jaren is toegenomen. Nu overal ter wereld de luchtbellen barsten is een gecontroleerde ontluchting zo gek nog niet. Zeker wanneer je daarbij bedenkt dat een lagere roebelwaarde voordeliger is voor de eigen producenten. Concurreren met koopkrachtige importeurs is niet gemakkelijk.

Budget

Het budget 2009-2011 is goedgekeurd. “Ondanks de gevolgenvan de kredietcrisis voor de Russische economie worden de al geplande sociale verplichtingen voortgezet”, zegt parlementariër Fedorov in Rossiiskaja Gazeta.

Het bestaansminimum wordt verhoogd van 4135 tot 4989 roebel. Dit bestaansminimum (MROT), in 2007 nog 3713 roebel, is een rekenmaat voor allerlei sociale voorzieningen. Het minimumloon ligt overigens lager. De eenmalige uitkering voor moeders en de maximale werkeloosheidskering stijgen met respectievelijk 10% en 35%. Er gaat 75,5 miljard roebel naar sociale huurwoningen. Het budget voor de gezondheidszorg gaat met 59% omhoog, onderwijs met 26%. Er wordt 34,8% meer geld uitgegeven voor het stimuleren van de eigen nationale economie.

Zoals eerder vermeld blijft het budget in balans bij een olieprijs van 70 dollar per vat. Blijft de olieprijs gedurende 2007 lager, dan gaat dit ten koste van het Reservefonds. Er is al een wet aangenomen, waarbij de regering in 2009 middelen uit het Reservefonds mag overschrijven naar het budget zonder daarvoor eerst toestemming aan het parlement te hoeven vragen. In ruil brengt de ministerie van Financiën elk kwartaal verslag uit in de Doema.

Evsei Goervitsj geeft aan dat ook de belastinginkomsten zullen tegenvallen, wanneer de economische groei lager uitvalt dan verwacht. Kommersant bericht dat het budget voor 2010 herberekend zal worden voor een lagere economische groei. Voor 2009 wordt een groei van 3% verwacht. Eerder ging met uit van 6,5%.

Plan 2020

Premier Poetin heeft het al veel besproken lange termijnplan 2020 ondertekend. Ik breng u in herinnering: Als het aan Poetin en zijn klasje protegés ligt, kent Rusland in 2020 een BBP van 30.000 dollar per capita, (Dit is het niveau van het Italië van 2005. Nederland in 2005: 38.000) een gemiddelde levensverwachting van 72 tot 75 jaar en 30 vierkante meter woonruimte per persoon. De grondstoffeneconomie heeft plaats gemaakt voor innovatieve, sociaal georiënteerde economie.

Economische crisis

Rossiiskaja Gazeta maakt een lijstje van aangekondigde maatregelen in verband met de economische crisis: (1) Uit het budget gefinancierde banen (o.a. gezondheidszorg en onderwijs) worden vanaf 1 december 2008 gemiddeld 30% beter beloond.(2) Maximale werkeloosheidsuitkering stijgt met 1500 roebel per maand.(3) De pensioenen zullen in de komende twee jaar met 50% toenemen.(4)Er wordt 60 miljard roebel uitgetrokken voor het stimuleren van hypotheken. De overheid zal 40.000 woningen in aanbouw opkopen voor de wachtlijsten. De belastingaftrek voor de aankoop van een huis wordt verdubbeld. (5) Er wordt 5 triljoen roebel (141 miljard euro)in de banksector gepompt. De staat garandeert spaarrekeningen tot 700.000 roebel (20.000 euro). 98,5% van de rekeningen valt binnen die grens.(6)Regionale overheden mogen de winstbelasting voor het kleinbedrijf verlagen van 15% tot 5%. De Ontwikkelingsbank trekt 21 miljard roebel uit voor extra investeringen in deze sector.

Het Ministerie van Economische Ontwikkeling bereidt een wetsvoorstel voor waarbij de overheid banken assisteert in het verlenen van een uitstel van betaling op privérekeningen tot maximaal vijf jaar.

Het Ministerie van Gezondheidszorg en Sociale Zaken, Werkgeversorganisatie (RSPP) en de Federatie van Onafhankelijke Vakbonden zetten samen een wekelijkse monitor op voor de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Inmiddels wordt er melding gemaakt van 200.000 ontslagen. Het is met name zaak om die bedrijven, waar hele steden van afhankelijk zijn, op tijd financiele steun te bieden alvorens zij tot grootschalige ontslagen overgaan.

Nornikkel

Tycoons Potanin (Interros) en Deripaska (Roesal) zijn het eens geworden over het gezamenlijk bestuur van metaalgigant Nornikkel. Het bedrijf was een project van Potanin en Prokhorov tot zij een scheiding aanvroegen en Prochorov vertrok. Deripaska kocht het aandelenpakket van Prochorov in de verwachting Nornikkel te fuseren met zijn eigen Roesal. Potanin probeerde op zijn beurt de controle over Nornikkel te behouden door een alliantie met Oesmanov (Metalloinvest) aan te gaan. Flink wat getouwtrek later sluiten beide heren een koude vrede: De bestuursposten worden eerlijker verdeeld. Voormalig hoofd van Presidentiële Administratie Volosjin houdt namens de staat een oogje in het zeil. De tycoons zeggen zich de komende drie jaren op het bestuur van de individuele bedrijven te willen richten. Wat zo’n crisis niet met je doet.

Persvrijheid

De zaak Politkovskaja is weer open voor de pers. Die ziet nu hoe de journaliste tijdens haar laatste dagen werd gevolgd. Ik verwacht weinig van dit proces. Daarvoor staan er te veel buitenlandse camera’s buiten de rechtszaal. Er zit hopelijk meer dynamiek in de zaak Beketov, de hoofdredacteur dan de “Waarheid van Khimki”, die vorige week in elkaar geslagen werd en wiens been inmiddels is geamputeerd. De Maatschappelijke Raad zal in het parlement een wetsvoorstel indienen om geweldpleging jegens journalisten zwaarder te bestraffen.

Reporters zonder Grenzen reageert plichtmatig op het initiatief; ‘Misschien zijn er in landen als de Filippijnen of Mexico speciale afdelingen, die uitsluitend geweldpleging tegen journalisten onderzoeken, maar zover wij weten zijn er nergens ter wereld speciale wetten voor journalisten. De bestaande wetten zijn voldoende. Dit is slechts een poging van de staat om Rusland een beter gezicht in de wereld te geven.“

Persoonlijk denk ik dat Reporters zonder Grenzen het initiatief niet goed (willen) begrijpen. Er is immers al aparte, zwaardere strafmat voor publieke figuren, nu gereserveerd voor bestuurders, politici, rechters en procureurs. Het initiatief betreft het aanvullen van dit lijstje overheidsdienaars met het beroep journalist. Mijns inziens is dit wel degelijk een serieus gebaar in de richting van de journalistiek.

Bakhmina

Voormalig Joekos juriste Bakhmina is inmiddels in een burgerziekenhuis bevallen van een dochter. De kans is aanwezig dat ze begin volgend jaar vervroegd vrij komt. Die kans neemt exponentieel toe wanneer het bekende clubje mensenrechtenactivisten ophoudt om Bakhmina een ‘politiek gevangene’ te noemen. “Het is nu beter geen uitspraken te doen die het gevangenisbestuur kunnen irriteren”, zegt de kersverse vader.

Vladikavkaz

Vladikavkaz werd deze week opgeschrikt door twee moorden. De eerste betrof de burgemeester Vitalii Karajev. Rossiiskaja Gazeta schrijft dat Karajev in het halve jaar sinds zijn aantreden orde in de stad heeft bracht. Criminele autoriteiten zouden daarvan niet gediend zijn, suggereert de krant. Een dag later bericht Kommersant dat de aanslag is opgeëist door de Osseetse Jamaat Kataib-al-Khoul. Als reden werd aangevoerd dat na de aanslag van 6 november waarbij 12 mensen omkwamen, op bevel van de burgemeester islamitische vrouwen onteerd zouden zijn. Ik stel me voor dat na de aanslag gepleegd door een zelfmoordterroriste, agenten de opdracht hebben gekregen om onder hoofddoekjes en of andere kledingsstukken te kijken.

De tweede moord werd gepleegd op de ondernemer Edoeard Koesrajev. Koesrajev heerste in de jaren ’90 over de transkaukasische snelweg en verdiende zijn geld met alcoholsmokkel.

Protest automobilisten

De verhoging van de invoerheffing op tweedehandse auto’s en onderdelen, bedoeld ter stimulans van de eigen productie (ook internationale merken), leidde tot protesten in verschillende steden. In Vladivostok, waar veel auto’s uit Japan ingevoerd worden, verlamde een toeterende protestcolonne drie uur lang het verkeer. Uit de auto’s werd met vuurwerk gegooid. Ekspert zag veel soorten auto’s: “Alle sociale lagen verenigden zich in protest.” In de Primorije biedt de import van auto’s werk aan 150.000 mensen.

Hervormingen leger

Het gerucht gaat dat een aantal hoge generaals hun ontslag heeft ingediend uit protest tegen de hervormingen van het leger. Grote groepen officieren zullen door de hervormingen hun baan verliezen. Het hoofd van de Generale Staf Makarov heeft op 11 november een decreet uitgevaardigd dat de militairen verbiedt over de hervormingen met de pers te praten. Het is daardoor lastig de geruchten naar waarde in te schatten

Internationaal

In Georgië onderzoekt een parlementaire commissie de toedracht van de oorlog in augustus. De voormalig Georgische ambassadeur Erosi Kitsmarisjvili in Rusland kreeg een pen naar zijn hoofd geslingerd, terwijl hij een boekje open deed over de lang bestaande plannen van Saakasjvili om met geweld Zuid-Ossetië en Abchazië in te lijven. Hier vindt u de Engelstalige samenvatting. Saakasjvili’s verklaring bracht weinig nieuws. Ik parafraseer: Georgië is de oorlog begonnen, omdat de Russen al eerder waren begonnen.

Er is een document uitgelekt waarin Oekraïne Rusland een tijdpad aanbiedt om de Zwarte Zee vloot uit de haven van Sevastopol terug te trekken. Het huurcontract loopt in 2017 af. Rusland zegt pas na 2017 over dit onderwerp te willen praten.

De Moskouse rechtbank steunt het besluit van de Hogere Militaire Procureur om de duizenden Poolse officieren, die in 1943 nabij Katyn zijn omgebracht, niet als slachtoffers van de repressie te behandelen. Dit was de laatste kans voor Rusland om uit eigen beweging een gebaar richting de nakomelingen te maken. De zaak gaat straks naar het Europees hof in Straatsburg. Dan houden de Russen de staatsgeheime rapporten natuurlijk helemaal stijf dicht. Nog 65 jaar?

Op 2 december vergadert de NAVO over de mogelijke toetreding van Georgië en Oekraïne. Het ligt in de verwachting dat beide landen geen actieplan voor toetreding (MAP) zullen krijgen. Deze week krabbelden de VS bij monde van Rice en ambassadeur Tylor al terug. De Navo is echter verdeeld. Een mogelijke uitkomst is een nieuw onbestemd voornemen om beide landen via een aparte regeling binnen te halen. Ik hoop dat Navo in staat is lessen uit de oorlog in Zuid-Ossetie te trekken. Onduidelijke beloftes en toezeggingen gaan een eigen leven leiden. Een duidelijk nee is veel beter, ook voor de twee landen zelf.

Medvedev bezocht Peru, Brazilië, Venezuela en Cuba. Het aanhalen van de banden met Zuid-Amerika, werd door Medvedev benoemt als “een serieuze geopolitiek besluit”. Wat wil hij daarmee zeggen? Wil hij de pesterij in de richting van Washington kracht bijzetten? Of bedoelt hij te zeggen dat het puur handel is, dat Moskou slechts geld wil verdienen en dat Amerikaantje pesten slechts een vermakelijk extraatje is? De commentaren stromen nog binnen.

Kommersant bericht dat de raketten die in Kozelsk geplaatst zullen worden, elders worden weggehaald. Per saldo komen er geen nieuwe raketten bij. Een handigheidje van Medvedev om militaire slagkracht te veinzen?

11/26/08

De crisis en de media

In de Nederlandstalige berichtgeving over Rusland wordt een beeld geschept van een overheid die weigerde de crisis in eigen land te erkennen. Dit is mijns inziens slechts deels terecht. Toen Poetin deze week de crisis ‘eindelijk’ erkende, sprak hij over een economische crisis als gevolg van de kredietcrisis. De kredietcrisis is al maanden onderwerp van gesprek.

Ik zie niet veel verschil tussen posities van de Nederlandse en Russische overheden. De Amerikaanse kredietcrisis zet spanning op de eigen zeepbellen. Dit was voor velen flink schrikken. Banken moesten worden gered, het financiële systeem werd aan de beademingsmachine gehangen. Nu de gevolgen voor de reële economie langzaam zichtbaar worden, verplaatst de aandacht van de overheid zich richting het bekende terrein van werkgelegenheid en belastingverlagingen.

De maatschappelijke interesse lijkt in Rusland groter. Russen herinneren zich het jaar ’98 nog goed. Voor de meeste Nederlanders is een crisis iets wat andere landen treft. De Russische samenleving heeft een veel sterkere neiging in paniek te raken: Het volksverstand adviseert bij de eerste tekenen van een crisis om het geld dat nu op roebelrekeningen staat als dollars en euro’s onder het matras te stoppen. De ‘oppositie’ roept ogenblikkelijk dat ‘deze overheid’ de crisis niet zal overleven. Haantje de voorste Boris Nemtsov kan het weten; ’98 was immers het keerpunt in zijn eigen carrière.

Het is begrijpelijk dat de federale TV zenders het woord crisis proberen te vermijden. Een bankrun zou het land in chaos storten. Medvedev tijdens een interview in Izjevsk: “Ik reken op de hulp van de journalisten in de aanpak van de wereldwijde kredietcrisis. Veel van wat er in ons land gebeurd hangt af van jullie precisie, tact en oprechtheid.”

Er is meer. Er worden valse berichten over de toestand van banken verspreid. Medvedev op 7 november: “Wanneer het publiek wordt geïnformeerd dat een bank op instorten staat, dan moet men wel reageren en hun geld van de rekeningen halen. Natuurlijk zijn dit slechts geruchten in de wereld geholpen door de mensen die de bank willen overnemen of kapotmaken. We hebben nu een stabiele staat. We willen niet terug naar de jaren ’90 toen alles borrelde en kookte.”

Newsru.ru en Kommersant berichten dat de Generaal-Procureur de berichtgeving over de crisis media actief volgt. Zo moesten redacties in Sverdlovsk en Vladivostok inzicht geven in hun bronnen. In Vladivostok kregen klanten van de Dal’kombank een sms bericht dat de bank de volgende dag bankroet zou gaan. Die dag werd 68 miljoen euro opgenomen. In Jekaterinenburg overkwam de drie banken iets soortgelijks.

“Veiligheidsorganen interpreteren dergelijke bevelen letterlijk”, waarschuwde Aleksei Simonov, directeur van het Glasnost Fonds. De krant Vedomosti merkte dat onmiddellijk. Het kreeg een ‘waarschuwende’ brief met vragen over een artikel , waarin Jevgenii Gontmacher een mogelijk scenario van massaontslagen en maatschappelijke onrust schilderde. Gontmacher eist nu dat ‘de jongens van Roskomnadzor’ in de rechtbank verklaren wat er volgens hen precies mis is met het artikel: “Het wil immers zo zijn dat Dmitri Medvedev, toen hij mijn onderzoeksinstituut oprichtte, mij heeft gevraagd alleen de waarheid te spreken.” En “het ergste is dat er daadwerkelijk artikelen worden gepubliceerd, die etnische en religieuze haat opwekken, maar dat die niet worden opgemerkt.” De overheidsinstantie heeft inmiddels in een reactie gezegd dat er geen sprake was van een waarschuwende brief, slechts een verzoek om informatie.

Er heerst wantrouwen tussen de overheid en de journalistiek. De overheid vreest dat journalisten de maatschappij zullen opstoken. En deels terecht: In de naam van persvrijheid is in Rusland al veel valse en gekleurde informatie verspreid. De journalisten hebben op hun beurt gegronde reden te vrezen dat de rechtsinstanties de journalistieke ethiek niet voldoende begrijpen om hun redactionele keuzes te kunnen beoordelen. In een land waar de geest van totalitarisme nog rondwaart is het moeilijk te bepalen waar de grens ligt tussen de ethische afwegingen van de journalist en zelfcensuur. Een ontwikkelde democratie kenmerkt zich onder andere door een beschaafd debat over de grenzen van de vrije pers. In Rusland verloopt dat debat (nog) erg krampachtig.

Er zijn helaas ook overduidelijke schendingen van de persvrijheid: De hoofdredacteur Michail Beketov van ‘De Waarheid van Khimki’ ligt met ernstig hersenletsel in het ziekenhuis , nadat hij deze week in elkaar geslagen werd door een ex agent en nu lid van een criminele organisatie. Beketov’s krant toonde zich kritisch over het omhakken van een bos nabij de stad. Twee van zijn collega’s zouden in een eerder stadium hardhandig zijn bedreigd.

De rechtszaak over de moord op Politkovskaja is sinds dinsdag weer open voor de media. De Maatschappelijke Raad opent in 2009 een Centrum voor juridische bescherming van journalisten.

Partijcongres Verenigd Rusland

“Het is vreemd dat hij (Poetin, JM) dit podium gebruikte voor een dergelijke toespraak. “Dit was niet een toespraak van een partijleider, maar van de voorzitter van de regering (premier), ”schrijft Kommersant. Rossiiskaja Gazeta: “Poetin presenteerde niet alleen de partijstrategie 2020, maar gaf ook een verhandeling van de crisismaatregelen; het tactische plan voor het komende half jaar.”

Poetins uitspraak dat de verdubbeling van het BBP, de taak die hij zichzelf bij zijn aantreden gesteld heeft, ‘bijna’ geslaagd is, leidt tot speculaties. Waarom claimt hij dit succes juist nu? Verwacht hij dat de economie niet verder zal groeien, maar juist zal krimpen. Of is hij bezig met zijn afscheid?

Wellicht diende de uitspraak slechts ter geruststelling van de televisiekijkers. De toespraak van de premier benadrukte de door de president uitgesproken belofte dat de kredietcrisis de ingezette lijn niet zal veranderen. Maar terwijl Medvedev in waarden praat, is Poetin concreter: banktegoeden zijn gegarandeerd, de verhogingen van pensioenen en werkeloosheidsuitkeringen gaan voort en de regelgeving voor kleinbedrijf wordt vereenvoudigd.

Nieuw zijn een aantal anticyclische maatregelen. Poetin legt uit: “Wanneer de wereldconjunctuur verslechterd, moeten we de reële sector steunen.”
Zo wordt de winstbelasting in 2009 verlaagd van 24% tot 20%. Dit levert het bedrijfslaven 400 miljard roebel (11,2 miljard euro)op. Regionale overheden mogen er nog eens 4% af te halen. Afschrijving van apparatuur wordt verhoogd tot 30% per jaar. Voorts wordt er gekeken over belasting dit jaar betaald kan worden over daadwerkelijk gemaakte winst in plaats van de in veel gevallen veel hogere verwachte winst. Men wil voorkomen dat het bedrijfsleven op een enorme belastingteruggave moet wachten. De belastingaftrek voor Russen, die in 2008 een huis gekocht hebben wordt met terugwerkende kracht verdubbeld tot 2 miljoen roebel (56.000 euro). De federale overheid trekt 83 miljard roebel ( 2,3 miljard euro)uit voor de aankoop van 40.000 woningen, bestemd voor de wachtlijsten. Deze maatregelen kosten het federale budget in totaal 556 miljard roebel, of te wel 1,1% van het BBP, rekent vicepremier Sjoevalov.

De aangekondigde verjonging van de partijleiding is weinig spectaculair. Premier Poetin spreekt op 4 december ‘rechtstreeks’ met de natie . Iets bescheidener dan voorheen. Alleen kanaal 2 ‘Rossija’ zal het vraaggesprek uitzenden.

Koedrin

Koedrin bezocht deze week het parlement. Het Stabiliteitsfonds heeft in 2008 232 miljard roebel (6,5 miljard euro) voor Rusland ‘verdient’, countert Koedrin de verwachte kritiek. Het Reservefonds omvat per 17 november 3588 miljard roebel (100 miljard euro) het Fonds van Nationale Welvaart (FNB) 1672 miljard roebel (47 miljard euro) Deze middelen staan op de valutarekening van de Centrale Bank. Recent is 18% van het FNB overgemaakt naar de VnesjEkonomBank (VEB) voor investering in de interne markt. 175 miljard roebel (5 miljard euro) daarvan zou bestemd zijn voor investering in aandelen van ‘betrouwbare’ Russische bedrijven. Voor het eind van het jaar wil Koedrin het wettelijk mogelijk maken om – zonder de VEB - de middelen uit het FNB op de aandelenmarkt te kunnen investeren.

Koedrin stelt duidelijk dat het spaargeld in de komende jaren ingezet zal worden om de geplande uitgaven door te laten gaan. De vicepremier verwacht voor het komende jaar een daling van de inflatie.

Devaluatie

De geruchten doen de ronde. De Centrale Bank spendeerde in oktober 43 miljard dollar om de waarde van de roebel binnen de afgesproken bandbreedte ten opzichte van de euro en de dollar te houden. (andere bronnen spreken van 72 miljard dollar, JM) In de eerste week van november werd nog eens 3,4 miljard dollar uitgegeven. Minder, maar toch.

Ekspert bespreekt de gevaren van een plotse daling van de munt: speculanten, een bankrun en de waardevermindering van activa gemeten in roebels van banken en bedrijven. De aanzienlijke reserves moet de Centrale Bank in staat stellen om de munt zeer geleidelijk te laten dalen.

Economie professor Zamoelin vertelt de lezers van Rossiiskaja Gazeta dezelfde boodschap. Op 11 november heeft de CB de bandbreedte van de valutakoers met 1% vergroot. Experts geloofden op dat moment dat de CB voor dit jaar het daar bij zou laten. Al het politiek gepraat over de roebel als een toekomstige reservevaluta in een ‘nieuwe’ wereldeconomie doet denken dat een stabiele hoge roebelkoers veel waard is. Op 24 november werd de band echter opnieuw met 1% verbreed. Kommersant berekent dat wanneer de CB de munt elke twee weken in deze mate zal laten dalen een euro eind maart 2009 niet de huidige 35,5 roebel maar 39,8 roebel waard zal zijn.

Divers economisch

De Wereldbank voorspelt voor Rusland in 2009 een economische groei van 3%. Niet bijzonder slecht wanneer je dat met de Eurozone vergelijkt.

Dit is de eerste maand waarin de kredietcrisis zijn weerslag heeft op de industriële productiecijfers, schrijft Kommersant. Volgens Rosstat bedraagt de industriële groei in oktober 1,6%. Dit ten opzichte van dezelfde maand in 2007. TsMAKP berekent een daling van 0,8%. De productie daalt vooral in de sectoren, die aan de bouw leveren: metaal, cement en machines.

De inflatie voor het lopende jaar 2008 staat op 12%. Bij de jaarwisseling zal de inflatie tussen de 13 en de 13,5% bedragen. Het Ministerie van Financiën voorspelde 11,8%, sommige critici 16-18%.

Twee banken hebben deze week hun licenties verloren: ‘Sibkontakt’ uit de Tjoemen Oblast en de ‘Sotsji’ uit de gelijknamige stad.

In Moskou is de bouw van de prestigieuze wolkenkrabber ´Rossija´ gestaakt. Volgens de bouwtekeningen wordt de wolkenkrabber het hoogste gebouw van Europa. Het stadsbestuur van Moskou had aangekondigd 500.000 vierkante meter woningruimte op te kopen om de bouw te helpen én deze te gebruiken voor het wegwerken van de wachtlijsten in de stad. Nu blijkt dat de ambtenaren veel te gehaast hebben gehandeld. Is er niet te veel betaald? Wat is er afgesproken over de aansluitingen van gas, water en licht? De contracten zijn een maand na de tender noch niet afgesloten. Het lijkt wachten op een nieuwe tender.

Het aantal mensen dat een rekening heeft geopend bij een broker om te kunnen handelen op een van de twee Russische beurzen is ruim verdubbeld, schrijft Rossiiskaja Gazeta. Zit men te wachten op de grote golf?

Arbeidsmarkt

Berichten over gedwongen ontslagen komen uit alle hoeken van het land. Een kleine greep ter illustratie: Luchtvaartmaatschappij Dalavia ontslaat 3000 mensen . Dal’polimetall in de Primorije ontslaat 2100 arbeiders. De Nadvoisk aluminiumfabriek in Karelie stuurt ruim 1000 werknemers weg. Een buizenfabriek in Tsjeljabinsk 3000; vliegtuigfabriek Sokol 258; Gorkovskii autofabriek 1200

Volgens cijfers van Rostroed (arbeidsbureau, JM)hebben sinds begin oktober 3079 bedrijven ruim 110.000 ontslagen gemeld. Van de 11.000, die inmiddels ontslagen zijn, heeft de helft alweer een nieuwe baan gevonden. Het ministerie benadrukt dat dit aantal ontslagen overeenkomt met 0,15% van de arbeidsbevolking. In 2007 wisselden meer dan 11 miljoen mensen van baan.

Experts waarschuwen dat de echte ontslagengolf pas in januari en februari verwacht moet worden. Pessimistische prognoses uit de metaalindustrie gaan uit van 30 tot 40% ontslagen en een flinke loonsvermindering voor hen die blijven.

Het ligt in de verwachting dat de meeste werknemers snel zullen schikken. Of met loonverlaging om ontslag te voorkomen, of door bij een ontslag een verklaring van eigen wil te tekenen, waarmee hij of zij weer sneller werk zou kunnen vinden. Acties van vakbonden is in Rusland een teken dat het goed gaat; dat de arbeider kan kiezen waar te werken. Die tijd lijkt voorlopig voorbij.

Medvedev

Na Nice en Washington bezocht Medvedev de stad van de Kalasnikov, Izjevsk. Daar waar één van Rusland’s bestverkopende exportproducten gemaakt wordt, ging het gesprek met de gouverneurs over de concurrentiepositie van Rusland. Loezjkov had de avond tevoren laten doorschemeren voor de herinvoering van de gekozen gouverneur te zien. Medvedev duwde de geest onmiddellijk weer in de fles. “Ik vind het huidige systeem optimaal. Verandering is niet realistisch en ongeoorloofd”. En met een zeer lichte aarzeling in zijn stem: “Een gouverneur heeft geen privémening. Is hij het niet eens met mijn beleid, dan verwacht ik zijn ontslagbrief”. In het interview met regionale pers toonde Medvedev zich ontspannen en overtuigend met begrijpelijk en beschaafde argumenten. Een Engelstalige vertaling is te lezen op de website van het Kremlin. Medvedev zei onder andere elke dag zeer oppositionele websites te lezen. “Dan krijg ik zin om aan de slag gaan.”

Pravoe Delo

De nieuwe rechts-liberale partij Pravoe Delo (PD) is een feit. De vertaling is niet eenvoudig. Het mooist is wellicht ‘De Rechtvaardige Zaak’. De nuances willen echter dat dit net een ander ‘rechtvaardig’ is, dan het rechtvaardig uit ‘Rechtvaardig Rusland (SR),’ de linkse tegenhanger. PD zoekt rechtvaardigheid in de letter van de wet. SR zinspeelt op sociale rechtvaardigheid als een moreel oordeel of verlangen. Je zou ook kunnen zeggen dat het rechtse een meer individuele benadering inhoudt en het linkse een meer collectieve.

Een van de drie partijleiders, Gozman: “Ja, de partij wordt gesticht in samenwerking met de presidentiële administratie en daar moeten we ons voor schamen. Maar we hebben de kans er een onafhankelijke partij van te maken.” Geldschieter Tsjoebais: “We moeten ons een andere logica aanmeten. Het gaat niet om ons. Het gaat om het land. We hebben de keus: Een Rusland zonder een rechts-liberale partij of met rechts-liberale partij”.

Het zijn vooral de voormalige SPS leden die hun keuze voor de ‘loyale weg’ moeten verantwoorden. Boris Titov, eerder woordvoerder van een belangenorganisatie voor het MKB, en Georgi Bovt, journalist kijken niet achterom.

PD heeft een zeer goede kans om de volgende verkiezingen de kiesdrempel te halen. De eerste test zijn de regionale verkiezingen in maart. Voor die tijd zal er flink geruzied worden over de verkiesbare plaatsen op de lijsten.

Internationaal

Plaatsvervangend minster van financiën Pankin over de G20 van een week geleden: “Wanneer we alleen hadden gestaan, dan had men ons voorzichtig aan de kant geschoven, net zoals vroeger. Op deze top spraken de BRIC landen met één stem.”

Rusland boekt een paar kleine internationale successen. De eerste tien Russische soldaten zijn in Tsjaad gearriveerd om daar de deelname aan de VN missie voor te bereiden . Het Russische militaire schip ‘De onverschrokkene’ heeft in de Golf van Aden een aanval van piraten op een transportschip afgeslagen. De Russen patrouilleren in de regio en waren dichtbij. De Georgische delegatie heeft in Geneve aan tafel gezeten met vertegenwoordigers uit Zuid-Ossetië en Abchazië. Hoewel de laatstgenoemden officieel ‘informele deelnemers’ aan de dialoog heten, concludeert de Russische delegatie “dat alle kanten, inclusief Georgië, hebben begrepen dat ze met de nieuwe omstandigheden dienen te leven en te werken.” Hier suggereert men dat de wereld de eenzijdige erkenning van Zuid-Ossetië en Abchazië inmiddels de-facto heeft erkent.

Een belangrijke factor in dit proces is de kuil die Saakasjvili voor zichzelf blijft graven. Bij Sarkozy vertrok hij via de achterdeur. Het IOC toonde zich niet geïnteresseerd in zijn oproep tot verplaatsing van de winterspelen van 2014. Dan was er het incident bij de grenspost. Je zou denken dat er op elke redactie inmiddels wel een geeltje hangt met het opschrift: ‘Saakasjvili; niet serieus nemen.’

In Rusland zijn de triomfgevoelens merkbaar. Margelov: “Van het kritische westen is weinig over. En niet alleen omdat de serieuze mensen aldaar het druk hebben met de kredietcrisis. Die mensen hebben eenvoudigweg door wie dit jaar augustus de agressor was en wat de Abchazen en Osseten te wachten had gestaan, wanneer Rusland niet ingegrepen zou hebben.”

Medvedev maakt een reis door Latijns Amerika en bezocht onder andere de APEC top in Peru. Veel valt er niet te vieren. Er is weinig geld voor economische samenwerking. Wel was er een constructief onderhoud met de Chinese president.

Medvedev zegde af voor de in Kiev georganiseerde herdenking van de hongersnood in de jaren 32 en 33. Joestsjenko noemt de hongersnood de Holodomor en impliceert expliciet dat Oekraïne bewust door Sovjet Moskou werd uitgehongerd. Het hedendaagse Moskou stelt dat het Zuidwesten van het huidige Rusland in gelijke mate is getroffen. Rusland ontkent daarmee de etnische grondslag van de hongersnood, die aan de basis ligt van het door Joestsjenko gecultiveerde slachtofferschap. Joestsjenko heeft aan de andere kant een sterk argument in handen wanneer hij Moskou oproept tot het veroordelen van het Sovjet bewind.

Gisteren is overeenkomst bereikt over de hoogte van de Oekrainse schuld aan Gazprom: 2,25 miljard dollar. Kiev belooft voor 1 december het bedrag over te maken. Een jaarwisseling zonder gaswapen? Ik durf nog niet te hopen.

11/18/08

Internationaal

Medvedev ontmoette Sarkozy en Barosso in Nice. Senator Likhatsjev sprak voorafgaand over een examen voor de verhoudingen tussen Rusland en de EU. “Het is moeilijk optimist te blijven. Toch zie ik ook signalen van een evolutie in het denken van individuele Europese politici.”

Het was inderdaad het bewieroken van het plan Sarkozy-Medvedev dat in Nice de champagne aan bubbelen bracht. De franse Ruslanddeskundige Hélène Carrère d'Encausse: “Tijdens de regulering van het conflict begreep Sarkozy, wiens beeld van Rusland tot op dat moment nog niet gevormd was, dat Rusland een aanvaardbaar niveau van tolerantie heeft bereikt en tegelijk niet van plan is zich te laten kleineren.” De scoup uit anonieme bron dat Poetin zou hebben gedreigd Saakasjvili aan zijn edelen delen op te hangen, wist de feeststemming niet te bederven.

Ekspert rekende op een deal over het raketschild dat de Amerikanen in Polen en Tsjechië willen bouwen. Ik denk dat die deal er inmiddels is, maar dat de Europese leiders Obama de ruimte willen geven zelf een beweging te maken.

Een teken aan de wand is dat de Europese leiders plots serieus naar Medvedev’s voorstel voor een pan-Europees veiligheidsverdrag (zeg maar OVSE 2.0) willen kijken. Dergelijke gesprekken zijn inclusief de VS en vormen mogelijk het platform voor een raketschild dat het hele noordelijke halfrond zou kunnen gaan beschermen. Er werd zelfs een top aangekondigd, ergens halverwege 2009.

Het kan natuurlijk ook zijn dat het de onderhandelingen over een nieuw EU-Rusland verdrag (PCA 2.0 niet OVSE 2.0) zo diep in het moeras zitten, dat een top over iets anders beide partijen erg goed uitkomt. Ekspert zegt dat het uitwerken van de documenten twee jaar gaat duren.

Medvedev heeft tijdens zijn presidentiële rede hoog ingezet met zijn waarschuwing om, wanneer de VS de plannen doorzet, Iskander raketten in Kaliningrad te plaatsen. In Nice kon hij vriendelijk uitleggen dat het allemaal zo’n vaart niet hoeft te lopen. In Rusland wordt overigens getwijfeld over de haalbaarheid van de plaatsing van de Iskanders.

Niet onbelangrijk voor de toekomst van de EU en Rusland is Medvedev positie over een Russisch WTO lidmaatschap: “De organisatie is niet bepaald gericht op het aannemen van nieuwe leden. Er is genoeg onderhandeld. Nu is het tijd voor een besluit. Wij moeten toetreden.”

De volgende avond, toen het circus inmiddels voor de G20 top naar Washington was verhuisd, vroeg Kommersantsjournalist Kolesnikov hoe het zit. Rusland’s top WTO onderhandelaar: “We praten nu al vijf jaar en we hebben toentertijd meteen gezegd dat we alleen bespreken wat er in de basisdocumenten van de WTO staat. We kennen deze punten inmiddels tot in den treure. Het is net als in de cel. De ene gevangene zegt ‘grap nummer 20’ en de anderen lachen. Eigenlijk zitten ze al die tijd te wachten op signaal van de politiek. Dan is zo gepiept.”

Elders deed Poetin goede zaken met de Finse premier Vanhanen. Rusland stelt de verhoging van de exportheffing op onverwerkt hout met 9 tot 12 maanden uit en geeft de Finse houtindustrie zo de tijd zich aan te passen. In ruil zei Vanhanen in bedekte woorden toe af te zien van ecologische bezwaren tegen de aanleg van de Nordstream. Het Duits-Russische onderzoek naar de gevolgen voor het milieu wordt begin 2009 overlegd. Tijdens de persconferentie veroorloofde Poetin zich een bluf. Wil Europa geen Nordstream? Ook goed. Dan bouwen we wel LNG terminals. De prijs wordt dan wel duurder. Kunnen jullie rekenen?

Scepsis

Medvedev is geen absolute heerser, noch een marionet. Er is scepsis over zijn liberale retoriek en dat is gezond.

Kommersant: “Het is het staatshoofd gelukt om het ogenschijnlijk onverenigbare te combineren: een harde opstelling jegens het buitenland en een liberalisering van het binnenlandse beleid. … Een dergelijke houding komt geheel overeen met de klassieke formule uit de alom geliefde Sovjet komedie ‘De diamanten arm’: ‘van buiten verschrikkelijk, van binnen van goud’.” Het artikel suggereert dat de Russische politieke elite het electoraat zoet houdt met liberale beloftes (goud van binnen) om hun conflict met de buitenwereld (verschrikkelijk van buiten) te kunnen voortzetten.

Ook Ekspert uit een kritische noot: “Het is duidelijk dat Medvedev zich in de eerste plaats richt op een ‘klasse’ van zelfstandige, autonome mensen en juist hen ziet als zijn electorale basis. … Volgens deze logica is de zelfstandige klas een object van het maatschappelijk leven en een consument van immateriële voorzieningen zoals democratie, maar niet als subject, niet als deelnemer of schepper.”

“Sprekend over de financiële crisis noemde Medvedev sectoren zoals de landbouw, de woningbouw, de machinebouw en de defensie-industrie. Ook het kleinbedrijf wordt niet vergeten. Hij spreekt over sectoren, waarvan het voortbestaan op een of andere manier belangrijk is voor de staat. Ook noemt hij het gebruikelijke zorgenkindje, het kleinbedrijf. Het private middenbedrijf komt op deze lijst niet voor. En juist dit is het instituut dat de zelfstandige klasse schept, ondersteunt en uitbreidt. “

Ekpsert vergelijkt het originele Stolypin citaat met dat van Medvedev. Het originele citaat spreekt over de ontwikkeling van de burger, vanuit de ontwikkeling van het privaat eigendom. Dit aspect herkent Ekspert niet duidelijk genoeg in de rede van Medvedev.

Ekspert twijfelt aan de integriteit van Medvedev’s liberale beloftes. Wil hij werkelijk de zelfstandige middenklasse betrekken in de toekomst van het land, of is hij slechts uit op hun electorale steun voor het versterken van zijn eigen machtsbasis en is hij uiteindelijk weer een president die de invloed van de staat in de economie en samenleving zal bewaken?

Politiek

Medvedev sprak met de leiders van de politieke partijen met een vertegenwoordiging in het parlement. Het meeste tegengas kwam van de KPRF. De communisten lobbyden voor een aantal basisvoorwaarden voor oppositievoering en met name gelijke toegang tot de media voor politieke partijen. Medvedev zou hebben bevestigd dat de wet en niet de zenderbazen gelijke toegang moet garanderen.

De 57 parlementariërs van de KPRF stemden tegen het wetsvoorstel inzake de verlenging van de presidentiële en parlementaire termijnen. Dit deed ook een parlementariër van de LDPR. Drie parlementariërs van RR en één van VR onthielden zich van stemming. Er was een ruime tweede derde meerderheid voor een tweede lezing. Daarin zal ‘het beste jongetje uit de klas’ Mironov voorstellen om de presidentiële termijn te verlengen tot zeven jaar.

De gouverneur/president van Ingoesjetie, Moerat Zjazikov is vervangen. Het was schrijnend te zien hoe hij enkele weken terug de verantwoordelijkheid voor het onderzoek naar de dood van ‘oppositie’ leider Jevlojev probeerde te ontlopen. Tijdens een tv interview met Maksimovskaja toonde Zjazikov zich niet zozeer een machtswellusteling als wel ongeïnteresseerd en machteloos. Er heerst de verwachting dat de nieuwe president, Joenoes-Bek Jevkoerov, meer grip zal hebben op de federale veiligheidsorganen. De nieuwe premier Rasjid Gaisanov komt uit het kamp van de voormalig president Aoesjev, die veel populariteit geniet bij de oppositie rondom wijlen Jevlojev. Gaisanov werkte ook onder Kozak.

Financiële crisis

Vicepremier en minister van financiën Koedrin verscheen na herhaaldelijke oproepen in de senaat. Terwijl Medvedev en Poetin volop in het nieuws zijn, houdt Koedrin zich opvallend afzijdig. Koedrin is gezicht van het financiële beleid van de afgelopen jaren. Critici zijn van mening dat wanneer de belastinginkomsten op de olie-export niet alleen in buitenlandse obligaties waren ondergebracht, maar ook gebruikt zouden zijn voor de eigen financiële sector en economie, Rusland nu in veel mindere mate last zou hebben van de financiële crisis. Dergelijke kritiek sluit natuurlijk haarfijn aan op de bestaande gevoelens van veel ‘gewone Russen’, die zich afvragen waarom zij al de tijd niets van die rijkdom hebben mogen zien.

Het belangrijkste nieuws van de vicepremier is dat zijn ministerie de budgetten voor de komende drie jaar heeft herberekend op een olieprijs van 50 dollar in 2008, 55 dollar in 2009 en 60 dollar in 2010. Er hoeft volgens Koedrin niet bezuinigd te worden. Wel is de kans groot dat het Reservefonds niet zal worden aangevuld. Vooralsnog was het plan dit Fonds jaarlijks te blijven aanvullen tot een bedrag van 10% van het BBP.

Koedrin heeft geen antwoord op de vraag ‘wanneer die triljoen roebel liquiditeitsteun beschikbaar wordt voor de gewone bedrijven.’ De vicepremier sprak van een ‘ingewikkeld’ proces.

Poetin
is een stuk duidelijker. De premier riep de grote bankdirecteuren bijeen en nodigde tevens de hoofden van de veiligheidsorganen uit. De banken kregen te verstaan dat het afgelopen moet zijn met het speculeren met overheidsgeld dat bedoeld is om de economie te stimuleren. De premier zei over bewijzen te beschikken. Met de generaal procureur aan tafel is dat een duidelijke laatste waarschuwing.
Parlementariërs van Rechtvaardig Rusland betwijfelen de effectiviteit van de crisismaatregelen van de regering. Was het niet veel eenvoudiger geweest om net als in China de BTW te verlagen. Zo profiteert de reële economie direct: “Nee, de overheid geeft het geld liever aan de oligarchen en de banken. Het is wel duidelijk waar hun loyaliteit ligt.”

Een ander aspect van de financiële crisis is de waarde van de roebel. Deze week liet het hoofd van de Centrale Bank Ignatijev voor het eerst blijken de mogelijkheid te overwegen om de roebelkoers vrij te laten (lees: gecontroleerd op een lager niveau te laten landen). De waarde van de roebel wordt kunstmatig gelijk gehouden aan een mandje van de dollar en de euro. Om gelijke voet te houden met de stijgende dollar gaf de Centrale Bank in oktober al 72 miljard dollar uit. Zo verdwijnen de nationale reserves als sneeuw voor de zon, schrijft Ekspert.

Een devaluatie zal een positief effect hebben voor exporteurs en producenten consumptiegoederen, die met de import concurreren. Bedrijven, wiens winst in roebels wordt geteld, maar wiens leningen in dollars zijn afgesloten, kunnen margin calls verwachten. Crediteurs zullen hen vragen tussentijds delen van hun nu risicorijkere leningen in te lossen. Ook zal de waarde van Russische activa als onderpand voor een lening of als deel van de waarde van een bedrijf afnemen.

Economie

Rossiiskaja Gazeta bericht dat de invoerheffing voor buitenlandse personenauto’s - niet ouder dan drie jaar - wordt verhoogd van 25 tot 30%. Dit ter bescherming van de eigen auto-industrie. Dat zijn overigens met name buitenlandse concerns, die in Rusland hun fabrieken hebben staan.

Kommersant citeert een woordvoerster van de toeristenindustrie, die vertelt dat in vergelijking tot 2007 de vraag naar sommige reizen met 30 tot 40% is afgenomen. Men kiest dit jaar vaker voor nabijgelegen bestemmingen, die met trein of auto te bereiken zijn.

Rossiiskaja Gazeta volgde de president die in boerderij in de Podmoskovije bezoekt: “In 9 maanden is de landbouwproductie met 6,5% gegroeid. Deze successen zijn echter een Pyrrus overwinning in het licht van de problemen, die de landbouw te wachten staan: het vinden van investeringen terwijl krediet duur is. De agrariërs beklaagden zich echter niet om de dure kredieten, maar over de slecht toegankelijke afzetmarkt.

Een rapport over de nationale voedselveiligheid stelt dat Rusland zelf 90% van het benodigde graan, 80% van het suiker, de zonnebloemolie en de vis, en 85-90% van het melk en het vlees zal moeten produceren. Qua graan, suiker en zonnebloemolie voorziet Rossiiskaja Gazeta geen problemen. Een vijfjarenplan voor de landbouw dat dit jaar is gestart voorziet een groei van het eigen aandeel in de melkconsumptie van 81%. Voor vlees is dit percentage ‘slechts’ 69,6%. Meer vis eten, adviseert een expert. Ook hier zeggen de experts dat het vergroten van de productie vergezeld moet worden door de regulering van de afzetmarkt.

De benzineprijzen zijn in oktober met 1,2% gedaald. Veel te weinig vinden Medvedev en FAS, de monopoliewaakhond. In Nederland daalde de benzineprijs over dezelfde periode met 8,8%.

Er heerst enige twijfel of de Russische oliebedrijven de komende maanden hun contracten kunnen nakomen. Dit is waarschijnlijk vooral PR bedoeld om de overheid te bewegen nu de olieprijzen zo laag liggen de sector in ruime mate te ondersteunen. Er wordt gepraat over een andere vorm van belastingberekening, waarbij de winst en niet het gehele product wordt belast, schrijft Kommersant. Aan de andere kant constateert leidingexploitant Transneft dat er ook werkelijk minder olie wordt geëxporteerd. Neemt ‘onze’ vraag soms af?

Migratie

De financiële crisis doet ook het migratiedebat opwaaien. Op vier november vierde Rusland de dag van de eenheid, traditiegetrouw ook een moment voor de nationalisten om hun visie van Russische eenheid te demonstreren. Tweeduizend activisten van ultra nationalistische organisaties zoals de DPNI liepen een ongesanctioneerde mars over de oude Arbat. Aanvankelijk arresteerde de politie alleen gemaskeerde deelnemers. Uiteindelijk liep het aantal arrestanten op tot 420, een voor Rusland ongekend aantal. 180 van hen zullen voor de rechter verschijnen. Bijna iedereen was de volgende ochtend weer op vrije voeten. Alleen de leider van de Slavjaanse Unie, Dmitri Demoesjkin, zat nog vast. Demoesjkin wordt verdacht van geweldpleging tegen een groepje Oezbeken. Mensenrechtenactivist Brod telt dit jaar al 250 geweldplegingen op racistische gronden, een stijging van 150% ten opzichte van de periode vorig jaar.

Verderop liepen vijfduizend mensen mee in een gesanctioneerde mars van gematigde nationalisten: geen maskers en metalen voorwerpen. Het laatste de historische club ten spijt, die in middeleeuws kostuum inclusief zwaarden was aangerukt. De lokale overheden trokken dit jaar duidelijk een grens: ‘Trots op Rusland’ mag. Racisme en bivakmutsen kunnen op de politieknuppel rekenen.

Verrassender was het optreden van de jongerenbeweging van Verenigd Rusland. Zij organiseerden acties in verschillende grote steden met de leuze ‘ons geld, onze mensen’. De zorg dat massale ontslagen op bijvoorbeeld bouwplaatsen migranten verder in het illegale circuit en criminaliteit zal dringen is terecht. De oproep aan de ordehandhavers om migranten zonder werk en daarmee dus ook verblijfsvergunning naar het land van herkomst te begeleiden is begrijpelijk. Dom zijn de xenofobe leuzen. Vooral omdat de Russische arbeidsbevolking de komende acht jaren met 1 miljoen per jaar zal dalen en de migranten straks hard nodig zijn. “De actie heeft een ding bereikt”, schrijft Ekspert. “Immigranten worden opnieuw het gesprek van de dag. En veel mensen maken een emotionele inschatting, zonder analyse van de arbeidsmarkt”.

Minder dan een kwart van de migranten werkt op basis van een arbeids- of ander juridisch contract. Slechts de helft is er zeker van dat ze hun geld zullen krijgen. De praktijk wijst uit dat werkgevers om verschillende redenen uiteindelijk weigeren te betalen. Ook wordt er vaak pas betaald als het werk af is, voor noppes overwerken dus.

Ekspert maakt een rondje langs migrantenorganisaties. Kirgiezen werken veel in de bouw. Zij zien nog geen massale ontslagen, maar op de arbeidsvoorwaarden wordt beknot (behuizing, voedsel, vergoeding voor vervoer) . Sommige werkgevers zijn laat met het betalen van salarissen. Een Oezbeek vertelt dat veel van zijn landgenoten worden ontslagen. Armenen werken vaker voor familieleden die bijvoorbeeld een eigen restaurant hebben. De gemeenschap kan elkaar steunen.

Quota opgesteld door regionale overheden en het bedrijfsleven moeten leiden tot betere regulering en legalisering van de migrantenarbeid. Het afgelopen jaar zaten de quota er ruim naast. Het was de eerste keer. Rossiiskaja Gazeta publiceert de quota voor 2009: 3,9 miljoen in totaal, bijna twee maal zo veel als in 2008. Wanneer werkgevers aangeven dat ze meer gastarbeiders nodig hebben kunnen de quota alsnog naar boven worden bijgesteld. Maar u snapt dat niet iedere werkgever zijn migrantenwerkers wilt opgeven. Geen salaris te hoeven betalen is wel zo voordelig.