12/23/08

Recessie

Statistiekdienst Rosstat publiceert dramatische cijfers voor de maand november. De industriële productie van afgelopen maand is ten opzichte van dezelfde maand van vorig jaar met 8,7% gedaald. Vanwege de sterke seizoensgebondenheid van de economie hecht men in Rusland meer belang aan het verschil met dezelfde maand in het voorgaande jaar, dan een voorgaande maand in hetzelfde jaar.

Het Ministerie van Economische Ontwikkeling voorspelt voor het gehele jaar 2008 een groei van de industriële productie van 1,9%.

Een belangrijke oorzaak zijn de prijsdalingen. De prijsindex voor industriële producten daalde in 3 maanden met 19,4%. Kommersant spreekt over de sterkste prijsdaling van industriële producten in de moderne geschiedenis van Rusland. Staatssecretaris Kleptasj: "De recessie is begonnen en ik ben bang dat het langer dan 2 kwartalen zal duren.

Het Ministerie van Economische Ontwikkeling presenteert daags later twee prognoses voor de Russische economie gebaseerd op een olieprijs van 50 dollar per vat. Volgens de optimistische prognose kent Rusland in 2009 een economische groei van 2,4%, een krimp van de industriële productie van 3,2% en een groei van investeringen van 1,4%. Werken de crisismaatregelen niet afdoende dan krimpt de Russische economie met 0,5%, de industriële productie met 4,7% en de investeringen met 9,5%. In beide gevallen nemen de nationale reserves gedurende 2009 af met 140 miljard dollar. Er zit dan nog ongeveer 300 miljard dollar in kas. Het aantal werkelozen groeit tot 5,6 miljoen. Snel omgerekend is dat van 6,1% tot 7,5% van de beroepsbevolking. In 2000 lag dit percentage op 9.8%.

Volgens cijfers van het Levada Centrum is 47% van de Russen overtuigd dat de huidige crisis een langdurige proces wordt. Twee maanden maand terug deelde 33% die mening. 78% van de respondenten was niet in staat om de regering een advies te geven. Die adviezen, die er waren, gingen vooral in de richting van staatsregulering van prijzen en nationalisatie van de economie. Medvedev wordt door 76% van de bevolking gesteund; Poetin door 83%.

Rapport over democratie

De denktank "Het Instituut voor hedendaagse Ontwikkeling" presenteerde een rapport over de democratie in Rusland. Het rapport getiteld "Democratie: de ontwikkeling van het Russische model" is geschreven in opdracht van Medvedev en dient duidelijk het doel om zijn hervormingsagenda kracht bij te zetten.

De urgentie: "Zonder spoedige liberalisering is het Russische politieke systeem niet in staat om de voor 2020 gestelde doelen te bereiken. (innovatieve economie, welvaartsniveau vergelijkbaar met hedendaags Italie) En "democratisering is het enige mechanisme dat in staat is om de verhoudingen tussen de staat en de elite en de staat en de samenleving te reguleren."

De essentie: "Liberaliseren kan in Rusland alleen van bovenaf, dankzij de politieke wil van een sterke presidentiële macht."

Het rapport constateert dat er naast Verenigd Rusland "geen andere partij is die een alternatief programma kan bieden en die binnen de constitutionele regels de strijd om de macht kan aangaan". Verenigd Rusland moet daarom de rol van grootste partij behouden, maar dient daarbij de eigen partijstructuur de democratiseren. Tegelijk moet er ruimte gelaten worden aan andere levensvatbare partijen. De barrières tussen hen en de media dienen te verdwijnen. De andere partijen moeten volledig vrij aan verkiezingen kunnen deelnemen. Wanneer Verenigd Rusland in deze opgave slaagt, dan kunnen zij "mettertijd – na welwillende tussenkomst van de presidentiële macht – andere partijen overhalen om een informeel pact van nationale consensus te ondertekenen" (In Den Haag heet zoiets een coalitieakkoord, JM). Concrete voorstellen betreffen het afschaffen van barrières voor verkiezingsdeelname.

Het rapport stelt dat het plan tot liberalisering geen steun vindt bij "de hoge regionen van de ambtenarij en het partijapparaat, de managers van de staatsbedrijven en de oligarchische delen van het bedrijfsleven." Het klein- en middenbedrijf, daarentegen, is zeer geïnteresseerd in een democratisering van het politieke systeem. Het rapport bevestigt zo het beleid van de president gericht op het bestrijden van corruptie en wegnemen van barrières voor MKB.

Het volgende citaat geeft aan dat het rapport in essentie weinig verschilt van het concept van de 'soevereine democratie'. De formulering is echter minder 'defensief' en daardoor mogelijk vruchtbaarder: "Het streven naar de opbouw van een brede coalitie binnen de elite, die ontluikende en volgroeide ideeën uit de (burger)samenleving ondersteunt , kent een evolutionair en voortgaand karakter. Dit karakter is echter niet ideologisch (we moeten het doen omdat het welvarende westen dit ook heeft gedaan) maar technologisch. (vanuit praktische overwegingen voortkomend uit de eigen culturele context)."

Medvedev

De president heeft het lastig. Het blijkt meer dan ingewikkeld om zijn liberale voornemens in de praktijk te brengen. Illustratief voor de beperkingen van de invloed van Medvedev is een incident tijdens een chique bijeenkomst in het Kremlin ter ere van de 15de verjaardag van de Constitutie. Roman Dobrochotov , de leider van protestbeweging 'wij', had viavia een uitnodiging bemachtigd met het voornemen om een protestactie uit te voeren. Dat is hem gelukt. Tijdens de presidentiële toespraak sprong Dobrochtov op en scandeerde dat er in Rusland censuur heerst en dat er geen vrije verkiezingen zijn. De beveiliging was alert en voerde de jongeman af. Dit ondanks de stem van Medvedev, die vanachter zijn lessenaar de beveiliging probeerde te bevelen 'niemand te verwijderen.' Tevergeefs.

Dobrochotov dronk naar eigen zeggen thee op het politiebureau en werd na een telefoontje van hogerhand weer vrijgelaten: "Ik hoorde hoe de president de beveiligingsmensen verzocht mij terug te laten keren. Maar de beveiliging hield niet op. Dat is erg symbolisch. Het systeem zit zo vast dat zelfs het woord van de president het niet kan stoppen." Overigens werd Dobrochotov een week later weer opgepakt. Ditmaal tijdens een demonstratie. De foto is uniek.

De aanpassingen in de constitutie, de verlenging van de president- en parlementtermijnen overschaduwen Medvedevs andere 'democratischere' voorstellen. Mogelijk is dit tijdelijk. De verlening van de termijnen wordt er in recordtempo doorgejaagd. Even door het zuur heen bijten en dan komt het zoet, zal men gedacht hebben. De snelheid warmee de aanpassingen worden doorgedrukt roept echter wantrouwen op en dat is weer koren op de molen van het bekende rijtje gemarginaliseerde, maar immer ambitieuze politici en andere criticasters van 'het bewind'.

Zij wenden alles wat langs vliegt aan als indirect bewijs voor de theorie dat Rusland geleidelijk in een politiestaat verandert. Er vloog deze weken ook wel degelijk wat langs.

Zo stemde het parlement in een eerste lezing voor een wetsvoorstel dat het recht wegneemt van een verdachte om door een jury te worden berecht, wanneer deze verdachte berokken is bij terroristische aanslagen, gijzelingsacties, massaongeregeldheden, opstanden, spionage, illegaal bewapende groepen en staatsgrepen.

Het voorstel wordt gemotiveerd vanuit de twee aannames dat (1) dergelijke zaken te veel druk leggen op de juryleden en (2) dat in de Kaukasus republieken (daar waar dit soort zaken het vaakst voorkomen) de familie- en dorpsverbanden zo sterk zijn dat juryleden vanuit loyaliteitsgevoelens of andersoortige druk geen objectief oordeel kunnen vellen.

De aannames worden kracht bijgezet met statistieken, die aangeven aan dat een rechter gemiddeld in 1% van de strafrechtelijke zaken in het voordeel van de verdachte oordeelt. Bij juryrechtspraak is dat ongeveer 40%. Beide percentages komen mij als extreem over.

Ik heb niet zulke hoge verwachtingen van de juryrechtspraak. Waarschijnlijk omdat mijn Nederlandse cultuur die praktijk niet kent. Wilt u een zwaar geromantiseerde glimp opvangen van de Russische juryrechtspraak, bezoek dan Nikita's Michalkov's film '12' . Deze film is vanaf 8 januari te zien in Rialto (Amsterdam), Filmhuis Den Haag, 't Hoogt (Utrecht) en Lux (Nijmegen). Een absolute aanrader.

Terug naar het wetsvoorstel. De Rechtvaardige Russen stemden tegen, de Communisten onthielden zich van stemming. Mensenrechtenactivisten en andere maatschappelijke geëngageerde advocaten schreeuwen moord en brand.

Een week later berichten de kranten over een ander wetsvoorstel dat een aantal passages in het wetboek van strafrecht wil aanpassen. Kort gezegd worden 'spionage' en andere vormen van 'sabotage' zo breed omschreven dat eenieder van landverraad beschuldigd kan worden. De geest van Stalin waard rond, zo heeft u vast elders kunnen lezen.

In tegenstelling tot het voorstel aangaande de juryrechtspraak is nog niemand bereid geweest om dit voorstel te motiveren. Een proefballonnetje, dat nadat het is leeggelopen, flink blijft stinken, zo vermoed ik.

De media is stuk feller dan ik. En terecht. Dit soort plannen dienen de grond in geboord te worden. Net zoals dat enkele maanden geleden gebeurde met dat andere slecht geschreven proefballonnetje; de mediawet.

Te midden van de daarbij passende retoriek en doembeelden is het echter goed te bedenken dat het naar alle waarschijnlijkheid gaat om een stel klunzig geschreven voorstellen uit de kast van de veiligheidsdiensten, die in de verwarring rond de economische crisis hun kans ruiken. Als er daadwerkelijk een geheime agenda voor politiestaat Rusland in de kluis van Poetin ligt, dan zou ik al jaren niet meer vrij door het land hebben kunnen reizen.

Er bestaat - zoals hierboven omschreven - wel degelijk een open agenda voor geleidelijke democratisering. Aan Medvedev de lastige taak om in tijden van crisis die punten onder de publieke aandacht te blijven brengen. Dat is niet eenvoudig. Durven geloven in een democratiserend Rusland doen weinigen, zowel hier als daar. Telkens opnieuw de intrede van de politiestaat verkondigen is - vreemd genoeg - veel geloofwaardiger.

Pravoe Delo

Eén van de voorbeelden van 'een democratisering van bovenaf' is het nieuwe partijproject aan de rechterflank, Pravoe Delo, dat tot stand is gekomen na de fusie van SPS, Burgerkracht en de Democratische Partij. Ik neig inmiddels naar vertaling 'de goede zaak'. Momenteel worden de regionale afdelingen opgetuigd. Er is een officiële afspraak tussen de drie samengekomen partijen over wie er in welke regio het voortouw mag nemen. De officieuze praktijk blijkt een gevecht tussen Gozman (ex-SPS) en Titov (namens Burgerkracht).

Gozman probeert voormalige SPS leden op strategische posities te krijgen. Titov leunt op zijn federale MKB belangenvereniging 'Zakelijk Rusland' en port regionale Verenigd Rusland parlementariërs voor een leidinggevende positie bij Pravoe Delo. Gozman haalt op zijn beurt de banden aan met de andere MKB belangenvereniging 'Ruggensteun' en de 'Russische Raad voor Industriëlen en Ondernemers'.

Deze interne strijd kennen we nog van het vergelijkbare project aan de linkerflank; de Rechtvaardige Russen. Zij hebben inmiddels wel een vertegenwoordiging in het federale parlement. Pravoe Delo maakt minstens zo'n goed kans. En dat weegt flink op tegen de kritiek uit de hoek van de voormalige strijdmakkers, die de straat boven de vergaderzaal verkiezen.

Enkele van deze 'straatvechters' verenigden zich recent in een nieuwe partij met de naam 'Solidariteit'. Kasparov nodigde uiteraard zijn fans, de internationale pers uit. De berichtgeving vertelt ons niet dat onze oppositieheld tijdens de verkiezing van de partijleider op plaats vijf eindigde, achter vier kameraden van Boris Nemtsov - het deel van SPS dat neemt mee mocht of wilde in het 'Pravoe Delo' project. Kasjanov en Ryzjkov doen overigens niet mee.

Buitengewoon opmerkelijk is de benoeming van voormalig SPS voorzitter Nikita Belykh tot gouverneur van de Kirov regio. "Nikita Joerevitsj heeft zijn ziel aan de duivel verkocht", jammert Maria Gaidar. "Een voormalig oppositiefiguur wordt beloond omdat hij zijn eigen partij heeft verzaakt en steun heeft gegeven aan het opzetten van het nieuwe project 'Pravoe Delo". "Het einde van SPS is voor een groot deel zijn schuld en verantwoordelijkheid," aldus Gaidar. Nemtsov zegt niet langer politieke contacten met Belykh te kunnen onderhouden. "Hij is nu immers deel van de macht en wij zijn de echte oppositie. Belykh staat nu aan de andere kant van de barricade". De scheidslijnen worden dieper en dieper.

VR politicus Volodin ziet andere scheidslijnen. Belykh blijft volgens hem gewoon oppositie. "Nu heeft een vertegenwoordiger van de oppositie de kans om zijn waarde te bewijzen. Als er fouten gemaakt worden, zullen we hem bijstaan. We hopen natuurlijk dat dit niet hoeft te gebeuren," zegt Volodin netjes, zich realiserend dat de president van hem verwacht dat zijn partij ruimte biedt aan politieke concurrenten. De Kirov regio is overigens verre van een eenvoudige klus. Het gemiddeld inkomen ligt met minder dan 11.000 roebel per maand ver onder het gemiddelde. Weinigen rekenen erop dat Belykh slaagt.

Autobranche

Premier Poetin werkte zich in een spagaat. Hij wilde de malaise in de Russische autobranche opvangen door de invoerheffingen op auto's en auto-onderdelen te verhogen. De productie van personenauto's is sinds vorig jaar met 7% gedaald; de productie van vrachtwagens en bussen met bijna 50%. Overigens produceren de meeste internationale automerken in Rusland en steunt Poetin met de invoerheffingen ook hun arbeiders. De steun aan de autofabrieken rondom St. Petersburg en in het Wolgagebied gaat echter ten koste van de autobranche in het Verre Oosten, die gericht is op de import uit voornamelijk Japan. Poetin wijst zijn ondergeschikten herhaaldelijk op het bestaan van de bevolking aan de andere kant van het land, maar lijkt ze dit maal zelf te zijn vergeten.

Op 14 december protesteerden enkele duizenden in Vladivostok tegen de plannen van de premier. Het verkeer in de stad werd verlamd. Het vliegveld was gedurende enkele uren onbereikbaar. De demonstranten eisten het aftreden van het regionale bestuur dat hun belangen niet goed zou vertegenwoordigen. Aan de spontaniteit van de actie wordt getwijfeld, al stelt Ekspert wel dat een "vreedzame demonstratie voor het recht om met een stuur aan de rechterkant te mogen rijden (Japanse auto) voor iedere onvervalste 'kustbewoner' hetzelfde is als het vrije woord voor een democraat van het eerste uur."

Vervolgens protesteerden 7000 arbeiders in het Wolgagebied vóór de plannen van de premier. Een woordvoerder van een vakbond: "Die duizenden, die hun geld verdienen met de import van buitenlandse auto's, begrijpen nu dat hier miljoenen arbeiders hun baan kunnen verliezen." "Vreemd dat de arbeiders wel protesteren voor de verhoging van invoerheffingen, maar niet voor hun eigen salarissen," stelt een woordvoerder van een andere, kleinere vakbond: "De actie is vast in opdracht van de fabrieksbazen georganiseerd om de regering hun loyaliteit te betuigen. Hoe je het went of keert, dit is geen sociaal protest, maar een belangenconflict tussen twee lobbygroepen."

In Vladivostok wordt er gesproken over een koloniale houding van Moskou. Automobilisten krijgen massaal sms'jes met oproepen om op 20 en 21ste december opnieuw te komen demonstreren. De actie wordt volgens de kranten duidelijk geregisseerd door 'schemerfiguren'. Er is geen transparant organisatiecomité dat met de lokale overheid over plaats en tijd onderhandelt.

Dmitri Penjaz, de leider van een automobilisten belangenvereniging en regionaal parlementslid roept zijn provinciegenoten op om weg te blijven van deze niet-gesanctioneerde demonstraties: "Onze stem is gehoord. De parlementariërs, de gouverneur en de senator doen al het mogelijke om de verhoging van de invoerheffing af te wenden. De dialoog verloopt constructief. De aangekondigde demonstraties, echter, zijn pure speculatie op onze problemen. Onbekende provocateurs roepen op tot massale ongeregeldheden, niet om onze problemen op te lossen, maar om het leven in de regio te destabiliseren."

Op de 20ste bezoekt Poetin de Kamaz vrachtwagenfabriek in Naberzjnyje Tsjelny. Tijdens zijn rondgang door de fabriek duikelt hij twee arbeiders op die hij meetroont naar de vergadering en aan weerszijden van hem neerzet. Tijdens deze vergadering moet de premier de knoop doorhakken. Kiest hij voor de importeurs of de fabrieksarbeiders? Poetin geeft de kennen de zorgen van Verre Oosten te begrijpen en zegt hen toe dat de regering hen zal helpen. Waarmee? Geen verhoging van de invoerheffingen? Nee, de premier benoemt een ander probleem. Waarom kost een in Rusland geproduceerde auto in het Verre Oosten twee tot drie keer zo veel als in Centraal Rusland? Dat mag niet kunnen. Russen hebben volgens de premier "het Grondwetrechtelijke recht om overal in het land voor dezelfde prijs Russische auto's te kunnen kopen." Poetin zegt toe dat de overheid de transportkosten van auto's binnen Rusland gaat vergoeden. Zo hebben de 'kustbewoners' geen Japanse auto's meer nodig. Als goede patriotten kopen ze bij gelijke prijs immers niets liever dan een Russische auto. De verhoging van de invoerheffing gaat per 11 januari gewoon in. In de Russische autobranche werken anderhalf miljoen mensen. "We moeten ook aan hen denken," sluit Poetin af, verwijzend naar zijn twee tafelgenoten in fabriekskleding.

De volgende dag werden tijdens twee niet gesanctioneerde demonstraties 61 mensen opgepakt. Een aantal cameramensen en andere journalisten werd verwond. Er was van te voren een ME unit uit Moskou aangerukt om de protesten te beteugelen. Blijkbaar waren zij flink opgejut. Elders werd er creatiever gehandhaafd. 1128 bestuurders kregen die dag een boete van 100 roebel voor verkeersovertredingen.

Parlementariërs van Verenigd Rusland zeggen in een reactie te willen kijken of de verhoging van de invoerheffing niet enkele maanden uitgesteld kan worden of dat er een uitzondering gemaakt kan worden voor al gemaakte bestellingen.

Economische crisis

De kranten gaan ervan uit dat de economische crisis vooral steden met een 'monoprofiel' treft, 'geïsoleerde' steden met enkele tienduizenden inwoners, die sterk afhankelijk zijn van één of enkele fabrieken.

Kommersant bericht over het stadje Pikalevo in de Leningrad regio. Er stonden drie fabrieken die de 20 duizend inwoners van de stad 'voedden'. De eerste fabriek leverde grondstoffen aan de tweede, een cementfabriek. Tycoon Deripaska, eigenaar van de eerste fabriek besloot dat het beter was om ook cement te gaan produceren. De tweede fabriek raakte zo een belangrijkste leverancier kwijt en ging in augustus al failliet. 800 mensen kwamen op straat te staan. Nu de cementprijzen kelderen is de herprofilering van de eerste fabriek ook niet langer interessant voor Deripaska. Investeringen worden uitgesteld. De fabriek produceert ondertussen bijna niets. Er wordt gevreesd voor een massaontslag. Zonder de fabrieken is de stad nergens. Het is de vraag of de elektriciteit wel zal blijven stromen. Zo niet, dan volgt er een algehele evacuatie, over het Ladogameer dikt Kommersant aan, refererend aan de blokkade van Leningrad in WOII.

In een andere artikel bericht Kommersant dat de papierfabriek, bekend van de vervuilende lozingen in het Baikalmeer, de overheid 51% van de aandelen aanbiedt in ruil voor financiële steun. Er staan 1700 werknemers op de tocht.

Volgens Kommersant controleren 26 grote private holdings feitelijk 128 steden: "Arbeidsverhoudingen zijn gebaseerd op archaïsche paternalistische basis. In de steden ontbreekt eigen initiatief. Het MKB wordt niet ontwikkeld. En wanneer de enige voeder van de stad problemen krijgt, dan is er niemand om dat op te vangen."

Aankomende dinsdag, 23 december, presenteert eerste vicepremier Sjoevalov een lijst van 1500 bedrijven, die in aanmerking komen voor directe overheidssteun. 200 tot 300 van deze bedrijven hebben een omzet van meer dan 15 miljard per jaar en beiden werk aan meer dan 4000 werknemers. De andere bedrijven komen in aanmerking omdat hun sluiting grote sociale gevolgen kan hebben. Dit zijn met name fabrieken in de bovengenoemde steden met een 'monoprofiel', alsmede bouwbedrijven.

Voorts heeft de regering besloten de verhoging van de gastarieven per 1 januari niet met 25% maar met 5% te verhogen. Ook de prijs van goederentransport per spoorweg zal maximaal 5% stijgen. Eerder werd 14% aangekondigd.

Het totaal van achterstallige salarissen is in november verdubbeld, bericht Kommersant. Het gaat in totaal om 7,8 miljard roebel. Dat is snel omgerekend ongeveer 350.000 maandsalarissen of ongeveer 1 op de 200 werkende mensen.

De defensie-industrie merkt volgens Sergei Ivanov geen invloed van de financiële crisis. Overheden blijven wapens kopen. De liberalisering van de energiemarkt (elektriciteit) gaat door, meldt minister Sjmatko.

Roebel

De Centrale Bank heeft de bandbreedte van de roebel voor en derde en vierde maal verlaagd. De verlaging wordt in verband gebracht met verder dalende olieprijs. Een vat Oeral-olie kost deze week $36.

Tussen 21 en 28 november zijn de nationale reserves voor het eerst sinds twee en halve maand met $5 miljard gestegen. Daarmee komt de totale krimp voor de maand oktober op $28,9 miljard. In november koste het 'op stand' houden van de roebel de schatkist $72 miljard. Experts verwachten na de jaarwisseling een scherpere koerscorrectie van 10 tot 15%.

Kommersant merkt op dat op dit moment veel valuta's van ontwikkelingslanden koerscorrecties ondergaan. De boodschap is dat Rusland het zo slecht nog niet doet. In verhouding tot de valuta's van de belangrijkste handelspartners is de waarde van de roebel zelfs met 3 tot 4% gestegen. Een grafiek toont de groeipercentages sinds 1 september 2008: +29% ten opzichte van Oekraïense Grivna, +15% t.o.v. Turkse Lira, +4% t.o.v. Britse Pond, -3% t.o.v. Zwitserse Frank, -12% t.o.v. Chinese Yuan en -27% t.o.v. Japanse Yen.

Crisisverschijnselen

Ekspert informeert bij de regionale redacties naar de impact van de kredietcrisis. De algemene conclusie: De crisis bestaat, maar een grote depressie is ver weg. "De mannen hebben haastig kruisjes hebben geslagen, maar de crisis is niet losgebarsten." De overheid en het bedrijfsleven hebben de standaard stappen doorlopen om zich voor te bereiden op de aankomende rampspoed. De aangekondigde crisis heeft hen efficiënter en bestendiger gemaakt.

"De financiële sector is gestabiliseerd. Banken worden overgenomen door andere banken, maar van een panische bankrun en een totale stop van kredietverstrekking is geen sprake. … Rusland heeft geen echte kredietcrisis gekend. De kredietcrisis in het westen is een crisis door slechte schulden. Rusland had geen slechte schulden, slechts schulden aan het westen, waarvan de herfinanciering nu wordt opgevangen door het budget en het stabiliteitsfonds." De banken kiezen echter wel voor een conservatieve strategie, waardoor het te verwachten is dat de situatie op de korte termijn nog zal verslechteren." Een quote uit een ander artikel: "Ik wil het een vertrouwenscrisis noemen, geen liquiditeitscrisis. Bedrijven (en banken, JM) geven schoorvoetend geld uit. Ze willen hun kapitaalvoorraad vergroten".

Het artikel behandelt de economische situatie in vijf van de zeven macroregio's: De economie van de Oeral is de laatste jaren 'ge-post-industrialiseerd'. Het aandeel diensten en productie voor de eigen regio is toegenomen ten opzichte van de grote industrieën. De klap van de dalende grondstofprijzen (staal, koper, aluminium) komt daarom minder hard aan. De massaontslagen beperken zich tot de metaalsector. De dalende belastinginkomsten zullen wel een flink effect hebben op de overheidsuitgaven in 2009 en 2010. Per regio kunnen de tekorten op het budget in 2009 oplopen van 4 tot 20%.

Het zuiden van Rusland lijkt tot nu toe het minst getroffen. De regio is sterk afhankelijk van de handel. Deze sector vreest een kettingreactie van betalingsachterstanden', maar deze blijft voorlopig uit. Banken zijn volgens Ekspert nog steeds geïnteresseerd in het crediteren van de voedselindustrie. De geplande investeringen worden doorgezet. Dat lijkt ook zo te zijn voor de aangekondigde bouw van nieuwe cementfabrieken.

In Siberië heeft vooral mijnregio Kemerovo het zwaar. De goed presterende landbouw houdt de andere regio's overeind. (8,8% groei in 2008, aldus Poetin) Het Volgagebied wordt sterk getroffen door de crisis. Daar bleef de economische groei de laatste jaren al achter. Nieuwe investeringen worden afgeblazen. De auto-industrie lijdt onder een afname van de vraag.

De regio's in het noordwesten van Rusland verschillen sterk van elkaar. Een stad als Sint-Petersburg zal de komende twee jaar flink moeten bezuinigen. Tegelijk is de vraag naar arbeid nog steeds erg hoog. Hoge werkeloosheid wordt dan ook niet verwacht.

Een van de langzaam leeglopende zeepbellen zijn de telefoonwinkels. Volgens consultant Savin zal het aantal winkels met 30 tot 40% afnemen. De extravagante ondernemer Tsjitsjvarkin moest twee maanden terug het meerderheidsbelang in zijn telefoonwinkel imperium Evroset verkopen. Hij heeft zich er nog niet mee verzoend: "Binnenkort zijn onze telefoonsalons net zo vies en stinkend als de telefoonwinkels in Europa." Tsjitsjvarkin schetst een somber beeld: "Na 11 januari komen 3 tot 4 miljoen van de Russische burgers niet uit hun dronken roes. Werk is er niet meer te vinden."

De overheid koopt een meerderheidsaandeel in de motorfabriek Satoern. Satoern ontwikkelde de nieuwe motoren voor het nieuwe vliegtuig van Russische makelij, de superjet, en is daarmee op innovatief gebied een van de weinige succesverhalen van Rusland. Eigenaar Lastosjkin heeft zich jaren verzet tegen wens vanuit de overheid om de fabriek te betrekken in de staatsholding Rostechnologie. Twijfelachtige overheidscontroles en de kredietcrisis en hebben Latosjkin uiteindelijk de das omgedaan. Poetin kwam het de arbeiders zelf vertellen.

Het Britse bedrijf in Russische handen Sibir Energy wil twee van de grootste aandeelhouders uit de brand helpen. Sjalva Tsjigirinskii bezit samen met sigarettenmagnaat Igor Kesajev 47% van het bedrijf. Tsjigirinskii ontwikkelt pretentieuze real estate onder andere in Moskou. Het stadsbestuur van Moskou bezit indirect 18% van Sibir Energy. Vorige week kondigde Tsjigirinskii de bouw van de Russia toren in Moskou stop te zetten. De Russia toren moet het hoogste gebouw in Europa worden. Sibir Energy wil alle projecten van Tsjigirinskii opkopen voor $340 miljoen. Gebeurt dit niet dan zal Tsjigirinskii gedwongen zijn de aandelen in Sibir Energy verkopen en valt het bedrijf in anderen handen. De vraag is wat de kleine aandeelhouders van dit plan vinden. Sibir Energy staat op de Londonse AIM beurs en valt onder Britse wetgeving.

Rosneft heeft de afgelopen twee maanden ruim $4,5 miljard dollar van de staat geleend.

Vanaf 1 januari krijgt de economie een positieve impuls door belastingverlagingen, schrijft Rossiiskaja Gazeta.

Financiële markten

De regering heeft een plan goedgekeurd ter ontwikkeling voor de ontwikkeling van de financiële markten in Rusland. Meer transparantie en betere regulering moeten de Russische aandelenmarkten aantrekkelijker maken voor Russische bedrijven en buitenlandse investeerders. Een twee plan, waar nog aan wordt gewerkt, gaat mogelijk de procedure voor het verkrijgen van een zakenvisum vereenvoudigen. Dit zijn uiteraard nog plannen van voor de kredietcrisis. Niemand verwacht dat deze plannen de malaise kunnen keren. Rusland wil met deze plannen wel sterker uit de crisis naar voren komen. Ik verwacht dat de koersen pas langdurig gaan stijgen wanneer Rusland meer eigen strategische investeerders ontwikkelt, bijvoorbeeld de pensioenfondsen.

Werkgelegenheid

Het aantal geregistreerde werkelozen is gestegen tot 1.293.000, schrijft Kommersant. De ontslagen vallen vooral in de machinebouw, metaalindustrie, chemische industrie, wegenbouw en vrachtvervoer. Veel arbeiders draaien minder uren om ontslagen te voorkomen. Poetin spreekt in zijn rede over een 1,7 miljoen werkelozen nu en een waarschijnlijke groei van dat aantal tot 2 miljoen. (bij nader inzien gaan deze getallen waarschijnlijk over bij het arbeidsbureau ingeschreven werkelozen. Rusland kent op dit moment zo,n 5 miljoen werklozen)

Ekspert bericht over een karakteristiek arbeidsgeschil. Een aannemer Alfa-bouw onthoudt 200 arbeiders uit Tadzjikistan vier maanden loon. Er zijn arbeidscontracten afgesloten en de rechtbank zal waarschijnlijk in het voordeel van de arbeiders oordelen. Maar krijgen ze daarmee ook hun geld?

Vakbonden hebben weinig in te brengen, schrijft columnist Vyzjoetovitsj. De grote vakbonden zijn traditioneel meer een verlengstuk van het management dan de stem van de arbeiders. De kleine vakbonden kunnen geen vuist maken. Protesten zijn reden voor direct ontslag zonder behoud van twee maanden salaris. Dan is het verstandiger een regulier ontslag af te wachten. Vyzjoetovitsj hoopt dat de concurrentiestrijd tussen twee vakbonden op een fabriek tot verbeteringen zal leiden. Voor concurrentiestrijd gebruikt hij het woord 'tweevoudige macht' dat ook voor het tandem Medvedev-Poetin wordt gebruikt.

Poetin

Gedurende drie uur beantwoorde premier Poetin 72 vragen van burgers. 2,2 miljoen burgers belden naar de studio en 600.000 mensen stuurden een sms'je. De helft van de televisiekijkers stemde af op kanaal 2, waar de premier live te zien was. De zenders lijken te zijn verdeeld. Het avondnieuws op kanaal 1 toonde eerst uitgebreid Medvedev en pas later Poetin.

Ik word een beetje moe van de internationale pers die Poetin's uiterst effectieve populisme afdoet als een show; als iets wat nep is. De premier heeft een goed verhaal, ook in deze onzekere tijden. Dat is net zo 'echt' als een geruststelling van Balkenende of Bos, maar dan op het niveau van een natie van 140 miljoen mensen.

Poetins kernboodschap: "Rusland kent een moeilijke periode, maar het land heeft alle kansen om de crisis met minimale verliezen door te komen." De geplande verhogingen van pensioenen en werkeloosheidsuitkeringen gaan door. De bankensector is gered. De economie is het afgelopen jaar gegroeid. Massale werkeloosheid wordt niet verwacht. De waarde van de roebel zal niet heftig gaan schommelen, maar zich wel geleidelijk aanpassen aan de waarde van Rusland's traditionele exportgoederen. De hervormingen van het leger zullen niet tot veel gedwongen ontslagen leiden. Het gerucht van een verhoging van de dienstplicht is ongegrond. Er wordt gewerkt aan een extra maatregel die hypotheeknemers uitstel van betaling zal verlenen, wanneer hun inkomsten drastische dalen ten gevolge van bijvoorbeeld ontslag. De eenmalige uitkering voor moeders zal mogen worden ingezet voor het aflossen van de hypotheek.

Nadat de premier liet merken dat wat hem betreft de quota voor arbeidsmigranten in crisistijd omlaag kunnen, toonde hij zich fel gekant tegen onverdraagzaamheid. "Rusland is alleen een grootste staat geworden door de eensgezindheid van verschillende bevolkingsgroepen. Die achterlijke, domme en stompzinnige mensen, die dit principe schenden, in de veronderstelling dat zij in de belangen van het Russische volk handelen, brengen het volk onherstelbare schade toe. Rusland zal geen grootse staat blijven wanneer volkeren en etnische groepen, zich niet thuis kunnen voelen in Rusland."

Het besluit voor verlening van de presidentiële termijn, wuift hij weg als een 'kwestie van smaak." Wordt hij weer president? Poetin ziet daarvoor nu geen reden; "Ik ben nog nooit voor een probleem weggelopen," zegt hij refererend aan de uitdagingen die het premierschap hem blijkbaar biedt.

Op het gebied van internationaal beleid begeeft de premier zich wel openlijk op het terrein van de president. Mogelijk is dit een praktische keuze om het moment te benutten om een boodschap helder te laten klinken. Voor de internationale pers en het diplomatenkorps is dit immers een gebeurtenis waarop wordt gelet.

Poetin's boodschap aan de Verenigde Staten: "We rekenen op de nieuwe president (Obama) om positieve veranderingen door te voeren. We zien al positieve signalen. … Oekraïne en Georgië hebben geen MAP gekregen voor NAVO lidmaatschap. We horen uit kringen rondom de toekomstige president dat het nodig wordt gevonden om het besluit tot plaatsing van een derde raketafweersysteem in Polen en Tsjechië nog eens af te wegen. We horen dat het belangrijk wordt gevonden om de verhoudingen met Rusland op een rijtje te zetten en rekening te houden met de Russische belangen. Wanneer dat niet slechts woorden zijn en wanneer die woorden worden omgezet in uitvoerbaar beleid, dan zal onze reactie natuurlijk overeenkomstig zijn. Onze Amerikaanse partners zullen dat meteen merken.

De boodschap aan Oekraïne en de EU: "We hopen dat we overeenstemming bereiken met onze partners in Oekraïne en dat er daarvan uitgaand geen problemen ontstaan met het transport van ons gas naar de West-Europese consument. Wanneer onze partners hun verplichtingen niet nakomen (afbetalen van schuld) of wanneer ze zoals in voorgaande jaren ons gas zonder toestemming uit de transportpijpen tappen, dan zullen we gedwongen zijn de verkoop te staken."

Het bestuur van het Moechorsjibirskii rajon in Boerjatië vraagt zich af wat het aanmoet met de belofte van premier Poetin aan meisje Dasja Varfomolejev. Zij vroeg om een nieuwe jurk, maar kreeg een reisje Moskou aangeboden. Wie gaat dit betalen? Poetin of het lokale bestuur. En wat te doen met de oma. Zij zit in een rolstoel. Zou Poetins toorn gewekt worden wanneer zij niet afreist?

KPRF

De communistische partij, nog steeds de tweede partij van Rusland en toch de partij die het meest aanspraak maakt op de titel van 'de enige echte oppositie', kwam bijeen voor het 13 de partijcongres.

Kommersant: "Het congres vond plaats in een atmosfeer van stille tevredenheid. De afgevaardigden voelden het historische gelijk van de eigen partij die de huidige machthebbers altijd heeft gewaarschuwd voor het voor Rusland noodlottige kapitalistische marktmodel." "De wind van de geschiedenis blaast opnieuw in ons zeil," sprak partijleider Zjoeganov. "De tandem Medvedev-Poetin bevindt zich op dun ijs en is door de crisis gedwongen te balanceren tussen het clubje rijke schatkistgraaiers en de belangen van de rest van de samenleving. De oppositie moet hen nog verder het ijs opjagen. Vroeg of laat zullen ze er door zakken."

De KPRF staat voor een overgang naar een nieuw socialisme. De sociaaldemocratie is niet 'hun weg'. Van de 342 afgevaardigden zijn er 218 ouder dan 50. De stille tevredenheid werd opgeschrikt door waarschuwende taal over vreemde elementen binnen de partij; provocateurs en neo-trotskisten zijn uit op het bezoedelen van de partijnaam. Een nuchtere afgevaardigde stelde voor dat het beter was om geen vreemden in de eigen gelederen, maar juist gelijkgestemden in vreemde gelederen te zoeken. Tevergeefs. "Leden dienen de partij niet te zeggen hoe te werken. De KPRF is een partij in oorlog," aldus Nikitin, het hoofd van de Centrale Controle en Revisie Commissie.

Soerkov en middenklasse

Staatsideoloog zonder ideologie Soerkov vestigde deze week de aandacht op de rol van de middenklasse in de Russische politiek, samenleving en kredietcrisis. Tijdens een conferentie van de partij Verenigd Rusland riep hij de 'vertegenwoordigers van de elite' op om de middenklasse te redden van de crisis, die "er nu nog niet is, maar in de toekomst goed mogelijk wordt." De middenklasse, volgens Soerkov bestaande uit artsen, ondernemers, officieren, kantoorpersoneel, ingenieurs en journalisten, is in de afgelopen jaren de besturende klasse geworden. "Zij hebben zich de eerste aspecten van democratie eigen gemaakt."

"De eerste tekenen van stagnatie, van economisch verval worden zichtbaar", aldus Soerkov. Daarna volgt sociale transformatie en een verandering van het politieke landschap. Soerkov bedoelt te zeggen dat wanneer de middenklasse wegvalt het wereldbeeld van de communisten waarheid wordt; een Rusland met een stelletje rijke graaiers en een grote arme, ontevreden massa', of anders gezegd: zeer dun ijs voor het schaatspaar Medvedev en Poetin.

Hervormingen leger

Rossiiskaja Gazeta publiceert officieuze cijfers over de hervormingen in het leger. Bij de centrale bestuursorganen verdwijnen 13.000 van de 21.500 functies. Daarnaast wordt een derde van de medici en 70% van de militaire onderwijzers en andere cultuurverspreiders weggesneden. Deze functies worden overgenomen door mensen in burger. In totaal moeten een half miljoen militairen hun uniform uittrekken. Van de 36.000 officieren die voor het eind van dit jaar worden ontslagen hebben 17.000 nog geen eigen woning toegewezen gekregen. De overheid heeft 21 miljard extra uitgetrokken voor de financiering van deze woningen. Er loopt op dit moment een federale tender voor 6000 woningen in 23 verschillende regio's.

Het ontslag van de hoogste generaal van de afdeling logistiek Vladimir Isakov is geaccepteerd, schrijft Kommersant. Het schijnt dat hij al twee weken terug zijn ontslag heeft ingediend uit onvrede met de hervormingen. Zijn afdeling verliest een reeks inkoopfuncties en het beheer over landbouwgronden en andere commercieel inzetbare passiva van het leger. Al deze aspecten zullen volgens de plannen beheerd gaan worden door mensen in burger. Een heldhaftig protest tegen fatale hervormingen? Of wil Isakov de laatste twee jaar tot zijn pensioen niet meewerken aan het ontmantelen van zijn imperium?

Normen en waarden op de televisie

Er loopt een experiment met een maatschappelijke adviesraad over normen en waarden op de televisie. De eerste zitting behandelde de gewelddadige film 'Novaja Zemlja'. Een slechte film overigens. De tweede zitting besprak de Russische Big Brother variant Dom 2. Het onderwerp Dom 2 was door het lezerspubliek van 'Komsomolskaja Pravda' uit 12 films en televisieprogramma's gekozen. Volgens schrijver Varlamov is de adviesraad niet bedoeld om te censureren, maar als een platform voor mensen met autoriteit; schrijvers, artiesten, wetenschappers en journalisten. Vanuit deze adviesraad kunnen zij zich uitspreken over morele dilemma's, waarmee de televisiekijker worstelt en kunnen oordelen of bepaalde televisieprogramma's en films morele grenzen overtreden. Verder is het de keuze van de zenderbazen en eigenaren om iets met dit oordeel te doen of niet. Helaas vertelt Rossiiskaja Gazeta niet wat er volgens de adviesraad mis of niet mis is met realityserie Dom2. De verdenking is echter gevallen.

Internationaal

Loekasjenko zou deze week naar Moskou afreizen voor een vergadering van de hogere staatsraad van de Unie van Rusland en Wit-Rusland, maar belde af. Die unie wil niet vlotten, omdat men het niet eens kan worden over de structuur. Annexeert Rusland de kleine broeder? Krijgt Loekasjenko een sleutelpositie in de Unie? Er wordt dus vooral gepraat over afzonderlijke aspecten zoals een gemeenschappelijke munt en een gemeenschappelijk luchtafweersysteem. Uiteraard doordringt de prijs voor de gasleveranties alle deze gespreksonderwerpen. Ook dreigt er een boycot op de import van Wit-Russisch vlees.

Bronnen uit Minsk vertellen Ekspert dat Loekasjenko plots met ingrijpende nieuwe voorstellen komt; de plaatsing van Iskander raketten in Wit-Rusland in plaats van Kaliningrad en een wissel van activa tussen energiebedrijven uit beide landen. Moskou wil die voorstellen eerst bestuderen en wantrouwt het grillige karakter van Loekasjenko's onderhandelingen. Loekasjenko's relatie met het westen is de laatste maanden verbeterd. Zijn economie boert ook niet slecht.

De politieke situatie in Oekraïne lijkt van dag tot dag te wisselen. Ik was van plan te schrijven hoe alles de afgelopen week wees op een 'antipresidentiële' coalitie van Timosjenko en Janoekovistj. Het laatste nieuws is echter dat de oranje coalitie weer een nieuw leven krijgt. De vraag is voor hoe lang. Wanneer Timosjenko en Joestsjenko de volgende presidentsverkiezingen belangrijker blijven vinden dan het bestuur van het land dan duurt dit verbond opnieuw kort. Joestsjenko is recent officieel lijsttrekker van zijn partij 'Ons Oekraïne' geworden.

Joestsjenko heeft een strategische bestuursgroep in het leven geroepen, die de verhoudingen met Rusland moet verbeteren. Dwingt de economische crisis Joestsjenko tot een rationele houding tegenover de belangrijkste handelspartner van Oekraïne, vragen de Russische kranten af. Of heeft de presidentiële bestuursgroep ten doel de momenteel relatief constructieve relatie van premier Timosjenko met Moskou buiten spel te zetten?

Volgens Gazprom heeft Naftogaz Oekraine de gasleveranties van september ($428,7 miljoen) en de boete over oktober ($347,1 miljoen) nog niet betaald. Nog ruim twee weken tot een nieuwe gasoorlog.

Econoom en directeur van een Zuid-Amerika instituut Vladimir Davydov over de Russische aandacht voor Zuid-Amerika: "We leven in een competitieve wereld. We mogen onze ogen niet sluiten voor dat wat er in andere landen gebeurd. Met sommigen van hen zoals China hebben we een partnerschaprelatie. Maar dat betekent niet dat we alleen in die richting kijken. De Chinezen hebben hun projecten. De Amerikanen hebben andere plannen. Dat is eigen aan de gezonde concurrentie en de verdeling van arbeid in de wereldeconomie. Wij dienen eenvoudigweg te bewijzen dat onze projecten beter zijn dan die van onze partners."

Lavrov over de relatie met Zuid-Amerika en het verschil tussen toen en nu: "Het is belangrijk dat we elkaar te begrijpen wanneer we over socialisme praten. Wanneer grote groepen van de bevolking van een land positieve veranderingen ervaart; de positieve gevolgen van economische groei, dan verwelkom ik dat socialisme. De term 'socialisme staat natuurlijk historisch gezien in een negatief licht. Er is echter ook een andere benaming; een sociaal georiënteerde economie. In die betekenis zijn de doelen die de leiders van Latijns Amerika zich stellen volledig gerechtvaardigd. Dit mag de verhoudingen met ons land niet bemoeilijken en dat zal niet zo zijn. We bouwen de verhoudingen met de landen, die president Medvedev heeft bezocht, immers op een pragmatische, commerciële basis en het marktprincipe. (Maar!) We zullen het onszelf ook veroorloven om in sommige gevallen subsidies te verlenen, die passen binnen de verhoudingen tussen onze landen.

De Navo blijft dubbelzinnig over mogelijke toetreding van Oekraïne en Georgië. Moskou benadrukt uiteraard die geluiden die tegen toetreding zijn. Navo eist van Rusland een terugkeer naar het CFE verdrag. Dit is naar mijn persoonlijke mening een fantasie- en inzichtloze houding, kenmerkend voor een verdeelde organisatie zonder duidelijke missie. Voor de Russische bezwaren tegen het CFE verdrag, zie dit bericht.

De ministers van Buitenlandse Zaken van OVSE landen kwamen bijeen in Helsinki. Onderwerp van gesprek was Medvedev's voorstel voor een nieuw Pan-Europees veiligheidsverdrag. Critici verwijten het plan geen duidelijke inhoud te hebben, maar gaan daarmee voorbij aan de essentie van het voorstel; het opwekken van debat over de toekomst van het veiligheidsbeleid in een rondom Europa. Die landen, die vrezen dat hun invloed taant, wanneer bijvoorbeeld Rusland een grotere rol gaat spelen in een Pan-Europees veiligheidsbeleid, gedragen zich uiteraard uiterst conservatief. Ik vermoed dat het laatste woord nog niet is gesproken.

Zuid-Ossetië zegt waarnemers van de OVSE te willen toelaten. De waarnemers mogen de door Rusland erkende staat echter alleen via Rusland binnen. Voorts moet de OVSE een hoofdkantoor in Zuid-Ossetië vestigen. Men wil – kortom - in ruil voor toegang in allerlei kleine aspecten een geleidelijke erkenning van onafhankelijkheid van Georgië afdwingen.