Migratie

De financiële crisis doet ook het migratiedebat opwaaien. Op vier november vierde Rusland de dag van de eenheid, traditiegetrouw ook een moment voor de nationalisten om hun visie van Russische eenheid te demonstreren. Tweeduizend activisten van ultra nationalistische organisaties zoals de DPNI liepen een ongesanctioneerde mars over de oude Arbat. Aanvankelijk arresteerde de politie alleen gemaskeerde deelnemers. Uiteindelijk liep het aantal arrestanten op tot 420, een voor Rusland ongekend aantal. 180 van hen zullen voor de rechter verschijnen. Bijna iedereen was de volgende ochtend weer op vrije voeten. Alleen de leider van de Slavjaanse Unie, Dmitri Demoesjkin, zat nog vast. Demoesjkin wordt verdacht van geweldpleging tegen een groepje Oezbeken. Mensenrechtenactivist Brod telt dit jaar al 250 geweldplegingen op racistische gronden, een stijging van 150% ten opzichte van de periode vorig jaar.

Verderop liepen vijfduizend mensen mee in een gesanctioneerde mars van gematigde nationalisten: geen maskers en metalen voorwerpen. Het laatste de historische club ten spijt, die in middeleeuws kostuum inclusief zwaarden was aangerukt. De lokale overheden trokken dit jaar duidelijk een grens: ‘Trots op Rusland’ mag. Racisme en bivakmutsen kunnen op de politieknuppel rekenen.

Verrassender was het optreden van de jongerenbeweging van Verenigd Rusland. Zij organiseerden acties in verschillende grote steden met de leuze ‘ons geld, onze mensen’. De zorg dat massale ontslagen op bijvoorbeeld bouwplaatsen migranten verder in het illegale circuit en criminaliteit zal dringen is terecht. De oproep aan de ordehandhavers om migranten zonder werk en daarmee dus ook verblijfsvergunning naar het land van herkomst te begeleiden is begrijpelijk. Dom zijn de xenofobe leuzen. Vooral omdat de Russische arbeidsbevolking de komende acht jaren met 1 miljoen per jaar zal dalen en de migranten straks hard nodig zijn. “De actie heeft een ding bereikt”, schrijft Ekspert. “Immigranten worden opnieuw het gesprek van de dag. En veel mensen maken een emotionele inschatting, zonder analyse van de arbeidsmarkt”.

Minder dan een kwart van de migranten werkt op basis van een arbeids- of ander juridisch contract. Slechts de helft is er zeker van dat ze hun geld zullen krijgen. De praktijk wijst uit dat werkgevers om verschillende redenen uiteindelijk weigeren te betalen. Ook wordt er vaak pas betaald als het werk af is, voor noppes overwerken dus.

Ekspert maakt een rondje langs migrantenorganisaties. Kirgiezen werken veel in de bouw. Zij zien nog geen massale ontslagen, maar op de arbeidsvoorwaarden wordt beknot (behuizing, voedsel, vergoeding voor vervoer) . Sommige werkgevers zijn laat met het betalen van salarissen. Een Oezbeek vertelt dat veel van zijn landgenoten worden ontslagen. Armenen werken vaker voor familieleden die bijvoorbeeld een eigen restaurant hebben. De gemeenschap kan elkaar steunen.

Quota opgesteld door regionale overheden en het bedrijfsleven moeten leiden tot betere regulering en legalisering van de migrantenarbeid. Het afgelopen jaar zaten de quota er ruim naast. Het was de eerste keer. Rossiiskaja Gazeta publiceert de quota voor 2009: 3,9 miljoen in totaal, bijna twee maal zo veel als in 2008. Wanneer werkgevers aangeven dat ze meer gastarbeiders nodig hebben kunnen de quota alsnog naar boven worden bijgesteld. Maar u snapt dat niet iedere werkgever zijn migrantenwerkers wilt opgeven. Geen salaris te hoeven betalen is wel zo voordelig.