5/22/08

Liberale wens is levend

Volgens Radzichovsky, columnist voor Rossiiskaja Gazeta kunnen we veronderstellen dat de ‘ideologische instellingen’ van Medvedev en Poetin – op zijn minst wat betreft de economische sector – overeenkomen. “Anders zou de keuze van Poetin voor Medvedev onverklaarbaar zijn. Deze veronderstelling wordt gekenmerkt door de (door Medvedev aangehaalde, JM) slogan ‘vrijheid is beter dan onvrijheid’, die in de eerste toespraak van Poetin als premier op duidelijke wijze economisch werd geconcretiseerd. … Deze toespraak was meer dan liberale retoriek en bevatte zeer concrete voorstellen tot actie, die je niet anders dan liberaal kunt noemen.”

“De ministers met een liberale reputatie hebben hun posities behouden. Daarbij denken we als eerste aan Koedrin, die al vele jaren door de patriottische media wordt neergezet als een tweede Tjsoebais (een verdediger van de belangen van de nieuwe rijken en buitenlands kapitaal, JM). Onder deze omstandigheden heeft Koedrin enorme moed moeten tonen om niet te buigen voor de roep om populistische dwaasheden. Poetin moet op zijn beurt heeft moed getoond door Koedrin op zijn post te laten. Ook Nabijoelinna (economische ontwikkeling), Golikova (gezondheidszorg) en Foersenko (onderwijs) behouden hun posities. We kunnen dus zeggen dat er mensen zijn om het liberale sociaaleconomische programma uit te voeren.”

Ook Ekspert ziet de voortekenen van een liberale koers. Net als Radzichovsky schrijft de hoofdredacteur in zijn editorial dat Poetin zelf voor Medvedev heeft gekozen, inclusief de slogan ‘vrijheid is beter dan onvrijheid’. In dat licht is het “een absurde logica dat de oude president geen nieuwe weg kan inslaan.”

Medvedev’s invloed is al merkbaar, schrijft Ekspert. Zo beperkte het Hogere Arbitrage Hof, onder leiding van de studiegenoot van Medvedev, Anton Ivanov, in april van dit jaar het juridisch gebruik van artikel 169 van het burgerlijk wetboek. Dit artikel werd voorheen gebruikt om beslag te kunnen leggen op transacties van bedrijven, die een gevaar voor de staat en samenleving zouden vormen. Wanneer belastingontduiking geïnterpreteerd wordt als gevaar voor staat en samenleving begrijpt u hoe deze juridische praktijk als een zwaard van Damocles boven vele bedrijven in Rusland hangt. Als tweede voorbeeld van een helder liberaal geluid noemt het editorial een interview in het eigen blad met een hoge ambtenaar van het ministerie van economische ontwikkeling, Stanislav Voskresensky. Dit artikel, hier in het Russisch, heb ik indertijd helaas gemist.

“De geslotenheid van de hoge bureaucratie maakt het moeilijk te bepalen wat het aandeel van respectievelijk Medvedev en Poetin in bepaalde beslissingen is. We proberen het anders. Ten eerste kent Rusland een verstandig deel van de bureaucratie, dat bereid is tot een koers van economische en politieke modernisering. Bovendien neigt Poetin in die richting. Ten tweede zal juist Medvedev de politiek leider worden van deze groep bureaucraten. Hij formuleert immers de ideologische oriëntatie. Ten derde kan Medvedev de afwezigheid van een eigen team compenseren door niet op basis van loyaliteit, maar op basis van gedeelde waarden mensen aan te trekken. Het is anders niet te verklaren dat mensen zoals Dvorkovistj (economisch raadgever in Kremlin) en (bovengenoemde) Voskresensky, die beiden niet in St. Petersburg studeerden, nu in de buurt van Medvedev opduiken.

“Op dit moment is het tandem van Medvedev en Poetin de belangrijkste voorwaarde voor het succes voor de aangekondigde modernisering. … Daarom heeft juist dit tandem die steun nodig van hen, die gezien worden als het progressieve deel van de samenleving; het private zakenleven, de onafhankelijke professionals, de vrije politici, de intellectuelen.”

“Voor de modernisering van het land moet dit maal geen breekijzer gebruikt worden, zoals vijftien jaar terug, maar een scalpel. … Twee, drie grote hervormingen kunnen, zoals in de tijd van Jeltsin, zonder een poging te doen hun betekenis aan de samenleving uit te leggen, van bovenaf worden doorgevoerd. Het succes van duizenden lokale transformaties echter vereist maatschappelijke steun.”

“Daarom is het succes van het presidentschap van Dmitri Medvedev in grote mate afhankelijk van het feit of het hem lukt om in zijn politieke coalitie naast de liberale bureaucratie ook het middenbedrijf, de overgebleven kwaliteitsmedia, het gezonde deel van het leger en de ordehandhavers en het actieve deel van de middenklasse en de intelligentsia te betrekken.”

Personeelsveranderingen in Kremlin

De werkrelatie in het tandem van Medvedev Poetin krijgt vorm middels de ‘rokkade’ van Sjoevalov en Narysjkin. De eerstgenoemde verhuist van het Kremlin naar het Witte Huis. Narysjkin volgt de omgekeerde weg. Beiden worden beschouwd als figuren met een gelijkwaardige loyaliteit naar Medvedev en Poetin. Narysjkin wordt het hoofd van Medvedev’s presidentiële administratie, een invloedrijke positie. Hij regelt de ontmoetingen met de president en filtert de documenten die Medvevdev leest. Net als Poetin en Medvedev komt Narysjkin komt uit de bestuursschool van Sobtsjak . Oleg Markov gaat het personeelsbeleid van het Kremlin doen. Kommersant ziet ook hem als een brug tussen Poetin en Medvedev. Markov werkte met Poetin in St. Petersburg en vervolgens in het Kremlin. Daar zou hij Medvedev in zijn eerste jaar in Moskou ingewerkt hebben. Medvedev zou andere kandidaten voor deze functie afgewezen hebben, schrijft Kommersant.

Het Kremlin kent veel blijvers. De bekendste is Vjatsjeslav Soerkov, de man van de jeugdbewegingen, gestuurde partijpolitiek en soevereine democratie. Hij blijft zich bezig houden met binnenlandse vraagstukken. Aleksei Gromov was de pers secretaris van Poetin. Nu gaat hij leiding geven aan de pers- en informatiedienst van de nieuwe president. Presidentieel raadgever Dvorkovitsj wordt ook veel genoemd. De meeste namen zeggen mij, noch de journalisten overigens, weinig.

Poetin’s woordvoerder voor EU vraagstukken, Jastrzembsky, gaat geld verdienen bij een Italiaans-Russisch investeringfonds. Viktor Ivanov gaat leiding geven aan de Narcoticabrigade.

Nieuw is Konstantin Tsjoeitsjenko. Hij studeerde met Medvedev. Later werkten ze beiden bij Gazprom. Michail Trenoga gaf leiding aan het voormalige secretariaat van eerste vicepremier Medvedev in het witte huis en maakt nu de overstap. Dit doen ook de ex ministers Reiman en Zoebarov. Zij krijgen adviesfuncties.(Rossiiskaja Gazeta en Kommersant)

De nieuwe vicepremiers

Het aantal vicepremiers stijgt van vier naar zeven. Sjoevalov en Zoebkov heten eerste vicepremiers en staan in rang wat hoger dan Zjoekov, Koedrin, Sobjanin, Setsjin en Sergei Ivanov. Het principe van exclusieve mandaten voor een eigen sector werd niet doorgevoerd, schrijft Kommersant. Zo hebben de vicepremiers niet het recht gekregen om orders te geven aan de ministers en de onder de ministeries vallende agentschappen. Het systeem is niet ingedeeld als een kerstboom. Zo heeft het Ministerie van Industrie te maken met drie vicepremiers; Sjoevalov wanneer het gaat over import/export, Setsjin voor industrie met burgerdoeleinden en Sergei Ivanov voor defensie-industrie.

Igor Sjoevalov wordt verantwoordelijk voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de regio’s, het antimonopoliebeleid en het tarievenbeleid en coördineert het werk van de regering inzake de internationale handel, Rusland’s toetreding tot de WTO en samenwerking met GOS landen. Sjoevalov werd in 2003 al genoemd voor de opvolging van premier Kasjanov, een positie die toen verassend naar Fradkov ging. Na enkele jaren in de schaduwrijke presidentiële administratie krijgt hij nu alsnog zijn hoge publieke functie. Hij is 41 jaar oud.

Viktor Zoebkov’s nieuwe taken als eerste vicepremier komen overeen met zijn image als strenge Sovjet bestuurder’ en naar het schijnt ook zijn persoonlijke interesse: landbouw, bosbouw en visserij. Ook vervangt Zoebkov naar alle waarschijnlijkheid Medvedev als lid van de raad van directeuren van Gazprom. Kommersant Vlast kijkt terug op de premierperiode van Zoebkov. Zijn Sovjet aandoende bestuursstijl maakt klaarblijkelijk de meeste indruk: Gouverneurs werden publiekelijk te kijk gezet en ministers werden met ’jij’ gesommeerd. Het moratorium op voedselprijzen was een noodgreep waartoe zelfs de conservatieve Primakov in 1999 niet besloot. In de laatste weken wuifde Zoebkov het inflatiegevaar weg en besloot zelfs tot een extra tariefverhoging voor onder andere elektriciteit, gas, en spoorwegtransport.

Aleksandr Zjoekov krijgt de nationale projecten voor gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting, alsmede een brede kring van sociale vraagstukken: kunst en cultuur, toerisme, jeugdbeleid, migratie etc. Ook behoudt hij zijn rol als regeringsfunctionaris in de presidentiële raad voor de voorbereiding op de Olympische winterspelen.

Aleksei Koedrin
blijft gelijktijdig vicepremier met een coördinerende rol voor het financieel-economische blok en minister van financiën. Het behoudt van zijn hoge status is een teken dat de economische koers wordt voortgezet, aldus Roesskii Reporter, de toegankelijkere versie van Ekspert.

Sergei Sobjanin
bestuurt het regeringsapparaat en onderhoudt de contacten met pers, de rechterlijke macht en de procureur.

Sergei Ivanov
behoudt zijn portofolio met defensie-industrie, bewapening, staatsgrenzen, transport en communicatie. Hij verliest wel het voorvoegsel van ‘eerste’ vicepremier. Volgens Roeskii Reporter toont het behoud van portofolio aan dat Ivanov zich een waardig verliezer heeft getoond in de strijd om het presidentschap.

Igor Setsjin
is de meest besproken figuur in het rijtje. Het voormalige plaatsvervangend hoofd van de presidentiële administratie, wordt als vicepremier belast met het coördineren van de regeringsarbeid inzake industrie, energie en milieu. Dit is meer dan het formele mandaat dat hij in het Kremlin had, maar veel minder dan de informele mogelijkheden, die hij in die jaren tot zijn beschikking had, schrijft Kommersant. Setsjin controleerde immers de werkagenda van Poetin en de stukken die de president moest lezen.

Hij wordt door velen gezien als sleutelfiguur in de zaak Joekos en de resulterende verkoop van kroonjuwelen uit dat bedrijf aan Rosneft, alsmede als de informeel leider van de ‘siloviki’, een groep bureaucraten, die nu eens worden beticht van allerlei destabiliserende acties ten einde Poetin tot een derde termijn te bewegen en dan weer beschuldigd worden van gemene trucs in de strijd om de macht met de liberale kring. Roeskii Reporter spreekt over geruchten dat de liberale kring het ontslag van Setsjin als plaatsvervangend hoofd van de PA had geëist en dat Poetin zijn kameraad niet heeft willen of kunnen laten vallen en hem daarom mee heeft genomen naar de regering.
Met leedvermaak merken de kranten op dat Setsjin voor het eerst een publieke functie krijgt, dat hij nu ‘buiten de schaduw moet opereren’. De journalisten zullen hem met argusogen volgen. Zijn eerste stomme uitspraak over energieleveranties aan Letland heeft Setsjin al op zak.

Setsjin’s invloed blijft aanzienlijk. Vanuit zijn positie als vicepremier voor industrie, energie en milieu kan hij enorme druk uitoefenen op de grote elektriciteit-, olie- en gasbedrijven, bijvoorbeeld middels milieucontroles. Als extra bonus wordt Setsjin voorzitter van de raad van directeuren van de ‘Verenigde Scheepsbouw Corporatie’, een 100% staatsbedrijf met een basiskapitaal van iets minder dan 30 miljard euro. (Kommersant)

Een presidium

Een premier, zeven vicepremiers en zeventien ministers is te veel voor wekelijkse vergaderingen. De gehele regering komt minimaal eenmaal in de maand bijeen. Er is een presidium waarmee wekelijks vergaderd gaat worden. Hierin zitten naast de zeven vicepremiers, de ministers Golikova, Lavrov, Kozak, Nabijoellina, Noergaliejev en Serdjoekov. Er werd door de pers natuurlijk uitgebreid bekeken of zo’n presidium niet te veel naar een sovjet relict ruikt. Gelukkig of helaas hadden ook veel van Jeltsin’s premiers zo’n presidium.

Geschuif binnen de veiligheidsorganen

De eeuwige ‘redder in nood’ Sjoigoe (minister van calamiteiten sinds 1991), Noergalijev (binnenlandse zaken) en Serdjoekov (defensie) behouden hun posities. Op andere plaatsen wordt er slim met poppetjes geschoven. Kommersant schrijft: “Vladimir Poetin heeft wederom laten zien dat hij bereid is zijn ondergeschikten meer te geven dan waarom ze gevraagd hebben, maar absoluut niet wat ze gevraagd hebben. Een zeldzame uitzondering daargelaten komt de lijst van gepromoveerden nagenoeg overeen met de lijst van benadeelden.” Deze opmerking geldt waarschijnlijk voor Setsjin en in mindere mate voor Sergei Ivanov, maar zeker voor de hieronder genoemde haantjes Patroesjev en Tsjerkesov, alsmede voor Oestinov.

Patroesjev verkast van de FSB naar het secretariaat van de Veiligheidsraad. De Veiligheidsraad heeft als vaste leden; de president, de premier, de eerste vicepremier(s), de eerste sprekers van beide parlementen, de minister van buitenlandse zaken en de hoofden van de veiligheidsministeries. Medvedev, als president verantwoordelijk voor de benoemingen bij de veiligheidsorganen, overigens ook die binnen de regering, benoemde de prioriteiten voor de Veiligheidsraad. Dit zijn technische wetenschap, defensie-industrie, ecologie, misdaad, corruptie, terrorisme, extremisme en ook internationale samenwerking. Men vindt het nog moeilijk te voorspellen of deze positie voor Patroesjev een promotie of demotie is. Poetin en Sergei Ivanov gebruikten deze post als trampoline voor een verdere sprong op de carrièreladder. Roesjailo en Igor Ivanov passeerden dit station op weg naar hun pensioen. Rossiiskaja Gazeta citeert ene maarschalk Sjapozjnikov, die deze baan ooit weigerde, “omdat zich daar slechts papier opstapelt”. Generaal Lebed daarentegen haalde als secretaris van de Veiligheidsraad de voorpagina’s van de kranten.

Ook Patroesjev’s oude rivaal Viktor Tsjerkesov, sinds 2003 hoofd van de Narcoticabrigade, krijgt een nieuwe taak. Hij gaat leiding geven aan een agentschap dat de inkoop doet voor defensie. Kommersant schrijft: “De simultane overplaatsing van Patroesjev en Tsjerkesov is intrigerend. Het afgelopen jaar kwam de rivaliteit tussen hun beiden apparaten (de FSB en Narcoticabrigade) aan de oppervlakte. Nadat een aantal hoge medewerkers van de Narcoticabrigade gearresteerd waren, schreef Tsjerkesov een open brief aan de pers. Poetin reageerde enkele dagen later. Hij zei het artikel niet gelezen te hebben, maar het desondanks niet correct te vinden dat de problemen tussen de geheime diensten via de pers worden besproken. Ook zei Poetin dat iemand die dergelijke claims maakt, zelf wel van een onberispelijk karakter moet zijn. In oktober benoemde de toenmalige president Tsjerkesov wel tot coördinator in de strijd tegen drugs. Tsjerkesov kwam zo op een vergelijkbaar niveau van invloed als FSB hoofd Patroesjev, die als terrorismebestrijder een soortgelijke coördinerende functie had.”

Roeskii Reporter noemt nog een zaak waarbij beide heren in elkaars vaarwater zaten en wel ‘de zaak van de drie walvissen’. Narcoticabrigadier Tsjerkesov zou aan Poetin het bewijs overlegd hebben dat een groep hoge FSB agenten betrokken zou zijn bij de illegale invoer van Chinese gebruiksgoederen. Patroesjev zou zijn agenten hebben proberen te beschermen.

De derde, die er met het bot van doorgaat, is Bortnikov. Het nieuwe hoofd van de FSB was tot nu verantwoordelijkheid voor de afdeling economische veiligheid binnen de FSB. Roeskii Reporter brengt ook hem in verband met ‘de drie walvissen’. Het zou Bortnikov zijn geweest die interne rapporten van de FSB aan Tsjerkesov zou hebben doorgespeeld.

De nieuwe minister van Justitie wordt Aleksandr Konovalov. Zijn voorganger Oestinov is benoemd als presidentieel afgevaardigde in de Zuidelijke Okroeg. Presidentieel afgevaardigde Rapota verhuist van de Zuidelijke Okroeg naar de Privolszje. Oestinov bekleedde tussen 2000 en 2006 de positie van Generaal Procureur. Kommersant schrijft dat hij in die periode in een reeks situaties, zoals de nasleep van de gezonken onderzeeër Koersk en de Joekos-zaak, aan de goede kant van het Kremlin heeft gestaan. Rossiiskaja Gazeta schrijft dat de nieuwe president deze 55 jarige hooggeplaatste bureaucraat niet zomaar met pensioen kan sturen. Ekspert schrijft ‘het is de keuze voor een man, die ergens een post moet krijgen, die bij zijn rang past. Oestinov mag nu de misdaadbestrijding coördineren in de regio waar hij zijn jeugd heeft doorgebracht en verschillende functies bekleedde. Ekspert ziet hem als een ‘nieuwe bezem’. “Het terrorisme wordt niet langer gezien als de grootste bedreiging voor de staat. Dat is nu de corruptie. Na de veiligheidsmensen komen de juristen en hoewel Oestinov een uniform draagt is hij toch vooral een jurist.”

De nieuwe minister van Justitie Aleksandr Konovalov studeerde onder Medvedev aan de juridische faculteit van de staatsuniversiteit van Leningrad en was volgens Ekspert simpelweg voorbestemd voor succes. Als procureur in de regio Basjkirie kreeg hij enkele moeilijke zaken op zijn bord, waaronder de afhandeling van een met geweld neergeslagen demonstratie en de privatisering van het regionale oliebedrijf dat in handen was gekomen van de zoon van gouverneur Rachimov. In beide gevallen ontzag hij de hoge posities. In de herfst 2005 werd hij benoemt tot presidentieel afgevaardigde in de Privolzje. Ook hier bemoeide hij zich zelden publiekelijk met de politiek. Wel slaagde hij erin om de wetgeving in de verschillende regio’s op een lijn te brengen met de federale wetgeving, een niet eenvoudige opgave, omdat tot op dat moment nationale republieken zoals Basjkirie en Tatarstan op dit gebied een sterk eigen wil getoond hadden. Konovalov staat bekend als religieus persoon.

Veranderingen binnen ministeries

De samenstelling van de ministeries en onderliggende agentschappen is op sommige plaatsen aangepast. Wat betreft het kadaster, de woningbouw en de milieunormen is er een duidelijke clustering van taken te bespeuren.

Het Ministerie van Economische Ontwikkeling (MER) verliest Handel. Het krijgt zeggenschap over een deel van de taken van de federale registratie dienst (Rosregistratsija) en het federaal agentschap voor het kadaster van onroerend goed (Roskadaster). Deze diensten werden tot voorheen aangestuurd door het Ministerie van Justitie. Vanuit het Ministerie van Transport wordt het federale agentschap voor geodesie en cartografie overgeheveld. Daarbij krijgt het federaal agentschap voor het beheer van onroerend goed in staatsbezit de taken van het Russisch fonds voor federaal onroerend goed (RFFI) en wordt de laatst genoemde organisatie opgeheven. (saillant detail: deze RFFI is verantwoordelijk voor de bestuurlijke druk op East Line/ vliegveld Domodedovo)

“Deze stappen moeten ten goede komen aan de burgers, het bedrijfsleven en de overheid”, vertelt een anonieme bron aan Rossiiskaja Gazeta. “Deze sector moet enorme taken uitvoeren zoals de datsja amnestie en het creëren van een enkel kadaster voor onroerend goed. Dit kadaster moet volgens de planning in 2012 gereed zijn. Dan zullen alle onroerend goed objecten verbonden zijn aan de grond waarop ze staan. Een dergelijk document zal het voor burgers en bedrijven aanzienlijk eenvoudiger maken om hun belasting in te vullen. Daarnaast geeft het Kadaster de regionale en gemeentelijke overheden, de informatie die zij nodig hebben om effectief te kunnen besturen. Volgens experts vormt het gebrek aan coördinatie in de ‘grond wetgeving’ een barrière bij de ontwikkeling van de speciale economische zones en de ontwikkeling van de infrastructuur. … Voorts kan de samensmelting van de diensten de plannen voor de privatisering van grond in federaal eigendom en de overdracht van deze grond aan gemeentes voor de bouw van onder ander woningen (zie dit recente decreet van Medvedev) uit het dode punt trekken.”

Een ander deel van de taken van Rosregistratsija, de federale registratie dienst, wordt samen met Rosstroi, het federaal agentschap voor woningbouw, overgenomen door het Ministerie van Regionale Ontwikkeling. De plannen voor woningbouw kunnen nu beter worden ingepast in de programma’s voor de sociaaleconomische ontwikkeling van de regio’s en daarnaast zal kan men deze plannen ook beter kunnen afstemmen met de bouw van wegen en de energievoorziening. Dit moet onder andere de financiering van dergelijke projecten bespoedigen, die gedragen moet worden door drie partijen; de federale overheid, de lokale overheden en het bedrijfsleven. (Rossiiskaja Gazeta)

Het Ministerie van Natuur krijgt de toevoeging ‘en Milieu’ en gaat alle milieucontroles overzien, waaronder Rosprirodnadzor en Rostechnadzor. Na de bestuurshervormingen van 2004 hielden zich 12 verschillende diensten bezig met het milieuvraagstuk. (Rossiiskaja Gazeta)

De nieuwe minister van cultuur wordt met verrassing begroet. Aleksandr Avdejev was ambassadeur in Frankrijk. Rossiiskaja Gazeta schrijft dat ‘hij een buitengewone rol gespeeld heeft in de verzoening van de oude Russische diaspora met het vaderland. De vorige minister Sokolov stichtte nog een rel naar aanleiding van de Sots-Art expositie in Parijs. De expositie toonde onder andere een foto van twee zoenende politieagenten in een berkenbos. Avdejev zou de bewuste expositie gewoon bezocht hebben.

Er komt een nieuw ministerie voor Sport, Toerisme en Jeugdbeleid. De nieuwe minister is de voorzitter van de Russische Voetbalbond, Vitaly Moetko. Handel wordt toegevoegd aan het ministerie van Industrie, dat ‘Energie’ verliest aan een nieuw ministerie voor Energie. Het agentschap voor de bosbouw gaat van ‘Natuur’ naar ‘Landbouw’. Het ministerie van Landbouw krijgt naast de bosbouw ook het overheidscomité voor Visserij.

Zorgen om voortgang bestuurlijke hervorming

Igor Joergens, vicepresident van de Unie voor Industriëlen en Ondernemers (RSPP, geeft in een interview met Rossiiskaja Gazeta blijk van zijn zorgen over de in zijn ogen gebrekkige hervormingen in de verhoudingen tussen ministeries, agentschappen en diensten: “In al deze veranderingen wordt de verdere bestuurlijke hervorming duidelijk over het hoofd gezien. … Er is niets gezegd over het in mijn ogen bovenmatige aantal federale agentschappen en diensten, over de noodzaak om hun werkzaamheden goed te analyseren. Passen ze wel in de hoofdstrategie voor bestuurlijke hervorming? Ministeries houden zich bezig met strategie, bereiden wetten voor en scheppen de voorwaarden voor de ontwikkeling van de sector. De federale diensten brengen deze strategieën in praktijk. De federale agentschappen vervullen overheidsdiensten. Hoe goed zijn deze functies verdeeld? .. Hoe kan op deze wijze het probleem van de uitdijende overheid aangepakt worden? .. Het is natuurlijk erg moeilijk om tijdens deze situatie van bloei draconische maatregelen te implementeren, om personeel te ontslaan en om de macht van deze instanties te beperken, waarmee zij direct controle hebben over hun eigen materiële welzijn. Toch zou dat het belangrijkste signaal aan de bureaucraten ter plaatste zijn, de belangrijkste stap in de aanpak van corruptie. Ik hoop dat dit alsnog wordt gedaan.”

Verontrusting rondom staatsbedrijven

Kommersant bericht over een vanuit de senaat opgesteld rapportrapport dat zich zeer kritisch uitlaat over de recent in het leven geroepen staatsbedrijven. Het rapport spreekt van “een radicale afwijzing van bestuurlijke hervormingen, in het bijzonder de scheiding tussen economische en bestuursfuncties”. Voorts toont het rapport aan dat het management van de staatsbedrijven verschillende mogelijkheden heeft de overheidsactiva in kwestie op lucratieve wijze te privatiseren.

“Zes staatsbedrijven zagen het daglicht in het laatste jaar van het presidentschap van Poetin, toen het nog niet duidelijk hoe de operatie ‘opvolger’ zou uitvallen. Sinds de verkiezing van Medvedev in december is er geen enkele bijgekomen”, schrijft Kommersant. “De vermenigvuldiging van staatsbedrijven lijkt of op het uitdelen door de president van afscheidscadeaus aan zijn meest vertrouwde strijdmakkers, of op een poging van de bureaucraten (zelf) om bestuurlijke invloed om te zetten in financiële activa.”

Is dit proces onder controle, vraagt Kommersant zich af. Manifesteren de overheidsmanagers zich straks niet als reïncarnaties van de oligarchen, uit op meer financiële en politieke invloed. Of is de verschijning van de staatsbedrijven niets anders dan het stellen van de nieuwe spelregels voor de verhoudingen tussen de overheid en het bedrijfsleven, “waarbij het bedrijfsleven moet accepteren dat de staatsbedrijven de grote spelers op de markt worden en de overheid bereid is het zakenleven een rustig leven te garanderen?

Cadeautjes voor Gazprom

“Gazprom krijgt een afscheidscadeau van de nieuwe president”, schrijft Kommersant. Het gaat om negen boorlicenties, die Gazprom zonder tender mag aankopen. In totaal gaat het om 3,8 triljoen kuub gasreserves. Dit brengt het aantal reserves van Gazprom op 29,1 triljoen, een groei van 13% dus. Het ligt niet in de verwachting dat Gazprom deze velden voor 2015 gaat ontginnen. Ondertussen dragen de reserves wel bij aan de kapitalisatie van het bedrijf.

Aandacht voor de ondernemer

“Medvedev hield op 14 mei een vergadering over de ontwikkeling van het ondernemerschap, waarin hij een aantal belangrijke besluiten aankondigde,”schrijft Kommersant. Kort samengevat: (1) Bedrijfjes, die een vereenvoudigde vorm van belasting betalen, hoeven niet langer verplicht gebruik te maken van kasregisters. (2) Ongeplande controles van bedrijven moeten allereerst door de procureur worden goedgekeurd. Geplande controles mogen vanaf nu slechts eenmaal per drie jaar worden gehouden. (3) Regionale overheden mogen zelf het proces reguleren van de verkoop van bedrijfspanden in gemeentelijk eigendom aan kleine ondernemingen. (4) Rossiiskaja Gazeta noemt daarnaast ook de invoer van een verplichte verzekering in plaats van licenties voor bepaalde werkzaamheden. Ondernemers zouden dan, na vermelding van de start van hun onderneming meteen aan de slag kunnen. De ondernemers werden op de bijeenkomst vertegenwoordigd door de voorzitters van de belangenverenigingen Opora en Zakelijk Rusland.

Ekspert interviewt Alksandr Solodkin, een raadslid uit Novosibirsk. Hij klaagt onder andere dat de gemeente voor 1 januari 2009 alle gebouwen, waarvan het gebruik niet duidelijk omschreven staat, moet verkopen. “Hoe kunnen we de kleine ondernemers daarna nog helpen? Ook is het buitengewoon verstandig om de licenties af te schaffen. Ondernemers met slechte voornemens zullen daar misbruik van maken. Minder licenties is goed, geen licenties is absurd.” Zijn collega Agafanov noemt de besluiten declaratief. De echte problemen laat Medvedev links liggen. Volgens hem is het voor een ondernemer helemaal niet zo moeilijk een bedrijf te starten. “Men weet allang hoe ze de licenties moeten verkrijgen. Ja dat kost geld, maar er zijn wel grotere problemen; de ingewikkelde belastingen bijvoorbeeld; de rechters en de corruptie. Veel wetten zijn zo tegenstrijdig dat je zonder steekpenningen niets kunt. Wellicht is het nu voor iemand, die net van school komt psychologisch eenvoudiger om een bedrijf te beginnen. De besluiten zijn niets meer dan dat, puur psychologisch.”

Aleksandr Sjogin, president van de Unie voor Industriëlen en Ondernemers (RSPP) vertelt Rossiiskaja Gazeta dat twee derde van het kleinbedrijf in de handel zit of diensten levert. Het aandeel van industriële, technologische en innovatieve kleine bedrijfjes moet groeien. Het is daarom erg belangrijk dat grote bedrijven kleine producerende bedrijfjes in hun ‘technologische ketens’ opnemen. Op dit moment hoeven kleine bedrijfjes geen BTW te betalen. Dat maakt hen minder aantrekkelijk voor de grote bedrijven. Deze moeten immers de belasting betalen voor de door het kleinbedrijf toegevoegde waarde. Ook zegt Sjogin dat de controle over het kleinbedrijf zou moeten verschuiven van de lokale overheid naar een consumentenbond en zelfregulerende beroepsgroepenverenigingen.

Klokkenluider in rechtssysteem

Kommersant schrijft dat “het rechtssysteem voor het eerst een feitelijk geval van druk erkent vanuit de presidentiële administratie op een gerechtshof. Dit geval onderscheidt zich van eerdere klokkenluiders in het feit dat de uitspraken in een rechtsprocedure vermeldt worden. De klokkeluidster in kwestie is Elena Valjavina, eerste plaatsvervangend voorzitter van het hoge arbitrage hof. Zij is als getuige opgeroepen in een zaak aangespannen door een hoge ambtenaar uit de presidentiële administratie, Valery Bojev. Bojev beklaagt zich over een radio-uitzending van het station ‘zilveren regen’, waarin gespreksleider Vladimir Solovjov over Bojev zegt dat de laatstgenoemde “het hoge arbitrage hof commandeert. Er zijn geen onafhankelijke rechters in Rusland. Er zijn slechts rechters, die afhankelijk zijn van Bojev.”

Valjavina heeft nu op schrift bevestigd dat Bojev zich tot haar heeft gericht met richtlijnen voor een zaak rond een transactie van aandelen van het bedrijf Tol’jattiazot. Bojev is als vertegenwoordiger van de presidentiële administratie aanwezig bij de vergaderingen van het college van rechters van het hoge arbitrage hof en heeft toegang tot de documenten. “Hij is in staat de snelheid van de benoemingen van rechters te beïnvloeden.” “Rechters dienen te vrezen voor hun carrière (letterlijk: dat zij geen decoraties van de overheid krijgen), wanneer zij principiële posities innemen,” schrijft Valjavina.

Voor de zitting van 26 mei heeft de advocaat van het radioprogrammamaker Solovjov nog eens drie rechters opgeroepen.

Verrassende wending mediadebat

Ekspert schrijft over de discussie binnen de partij Verenigd Rusland over het voorstel voor nieuwe mediawetgeving. Het valt op dat de meeste mensen met kennis van zaken niet zozeer inhoudelijke problemen met het wetsvoorstel hebben – de aanpassingen zijn doublerend en daardoor vooral declaratief – als wel de wijze waarop het tot stand is gekomen. De media, journalisten en hoofdredacteurs, zijn niet gehoord. De felle reactie met alarmistische beelden over verdere inperking van persvrijheden interpreteer ik als een middel om serieus genomen te worden. De hoofdredacteur van Ekspert en prominent lid van de liberaalconservatieve club binnen Verenigd Rusland, Fadejev, alsmede de Maatschappelijke Raad hebben dit middel op constructieve wijze gebruikt.

Ekspert citeert een aantal VerenigdRussen uit ander clubs, die na verder debat over de kwestie, de mening van de conservatiefliberalen delen dat het wetsvoorstel geen antwoord biedt op de werkelijke problemen van de media. “Het grote manco van het voorstel is dat het zinloos is.”Een woordvoerder van de sociaalconservatieven zegt dat het gewraakte wetsvoorstel de prullenbak in kan en dat er een geheel nieuw wetsvoorstel moet komen. “Parlementariërs dienen journalisten die echt onderzoek doen te motiveren en te beschermen. Het is voor niemand een geheim dat er in de regio’s vaak druk op hen wordt uitgeoefend. In het federale parlement moeten in zulke gevallen vragen worden gesteld. Daarbij moeten we het serieuze probleem van corruptie binnen de media niet vergeten.” Hij zegt dat er verschillende opmerkelijke ideeën zijn. … Dit alles moet natuurlijk nog besproken worden en de VerenigdRussen beloven; dit maal met deelname van de journalisten en de hoofdredacteuren zelf.

Ekspert loopt op de zaak vooruit en vraagt een reeks redacteuren wat zij in de mediawet zouden willen veranderen. In de meeste antwoorden overheerst de overtuiging dat het alleen maar slechter kan worden. Enkelen tonen de anarchistische zienswijze dat er helemaal geen wet dient te zijn. Wetten beperken immers alleen vrijheden. De constitutie, die de persvrijheid garandeert is voldoende. De wetenschappelijk redacteur van Ekspert had duidelijk de opdracht gekregen eens goed na te denken en met constructieve voorstellen te komen. Hij vond er drie: (1) Een duidelijke juridische afscheiding tussen de rechten en verantwoordelijkheden van journalisten, hoofdredacteurs en eigenaren van mediabedrijven. (2) Het elimineren van alle niet juridische procedures. (3) Het verbeteren van de concurrentiepositie van Russische media. Volgens hem kunnen buitenlandse bladen voordeliger met internationale merken adverteren.

Poetin beledigt pers en pers bericht

Aan het eind van de introductie van het nieuwe kabinet veroorloofde Poetin zich een sneer naar de aanwezige pers, die op luidruchtige wijze het nieuws aan de redacties doorbelden: “Ik wil de pers waarschuwen, wanneer jullie je niet koest houden, dan nodigen we jullie helemaal niet meer uit. Kolesnikov van Kommersant: “Elk woord raakte ons rechtstreeks in het hart, vooral ’het koest houden’. .. Dit heeft hij zich in zijn 8 jaar als president nooit veroorloofd. Het lijkt alsof hij denkt net zo tegen journalisten te kunnen praten als tegen zijn ondergeschikten. Ook Rossiiskaja Gazeta bracht de woorden van Poetin ogenschijnlijk onbevreesd en netjes over aan het lezerspubliek.