8/9/08

Conflict rondom Zuid-Ossetie

Bij deze mijn bescheiden aandeel in de informatieoorlog: De berichtgeving over conflict lijkt nu in een fase te komen waarin het beeld van Russische tanks in Georgië, meer kracht heeft dan de aanval vanuit Georgië op de Zuid-Ossetische stad Tschinvali. Het keerpunt in de berichtgeving is de oproep van de VS aan Rusland om de troepen uit Georgië terug te trekken. Sindsdien is er sprake van een ‘aanval op Georgië’. Dit terwijl –uitgezonderd de Russische bombardementen op vijf Georgische legerbasissen – het strijdtoneel zich binnen zone bevindt waar volgens de door de internationale gemeenschap erkende akkoorden Russische blauwhelmen de vrede dienen te bewaren.

Op de Amerikaanse CNN leest het balkje ‘Georgia under attack, while Russian tanks roll in.’ De associatie met 1956 en 1968 volgt automatisch. Een van onze eigen nieuwssites toonde urenlang in het eerste blokje op de homepage de tekst: “Russen zijn begonnen met bombarderen van economische en burgerdoelen.” Het blijkt vervolgens te gaan om een vermoeden uitgesproken door een Georgische generaal.

Tijdens het onderwerp in Netwerk van vrijdagavond werd het beeld geschetst dat het conflict zijn oorsprong zou hebben in een rivaliteit tussen Saakasjvili en Poetin. De rozen revolutie van 2003 is echter niet de waterscheiding, het jaar nul voor een nieuw beschaafd en westers georiënteerd Georgië en daarmee de enige basis voor het verklaren van de huidige situatie. Het gevolg van dit beperkte historische blikveld is dat het conflict verbeeld wordt als een strijd tussen Georgië en Rusland, terwijl de oplossing slechts kan worden gevonden in een verbetering van de verhoudingen tussen Georgië en Zuid-Ossetië.

In de verwarring van de ‘parade van soevereiniteiten,’ waarmee de val van de Sovjet Unie gepaard ging, bleek het al dat Georgische leiders Zuid-Ossetië als deel van Georgië beschouwden, terwijl de overigens gekozen Zuid-Ossetische leiders onafhankelijkheid nastreefden. Aan beide zijden zijn het de burgers die het slachtoffer werden van de politieke ambities van hun leiders.

Enkele dagen terug, was het nog lastig in te schatten of beide bevolkingsgroepen samen zouden kunnen leven. De westerse vredesplannen van de laatste weken gaan uit van een spoedige terugkeer van etnisch Georgische vluchtelingen naar het Zuid-Ossetische gebied. Russische kenners noemden dat plan onhaalbaar. Nu Tschinvali verwoest is door Georgische bombardementen, er honderden doden zijn gevallen (volgens een Zuid-Ossetische woordvoerster inmiddels 1600) en 30.000 mensen hebben moeten vluchten, lijkt de terugkeer van Georgische vluchtelingen verder dan ooit.

Een terugkerend element in de discussies is het Russisch staatsburgerschap van vele bewoners van Zuid-Ossetië. Er bestaat de visie dat Rusland zich het recht heeft toegeëigend militair in te grijpen op het grondgebied van Georgië door in de afgelopen decennia op slinkse wijze Russische paspoorten te verstrekken. Na het uiteenvallen van de Sovjet Unie heeft de Russische Federatie de verantwoordelijkheid genomen voor een enorme groep staatloze burgers. Iedere voormalig burger van de Sovjet-Unie zonder paspoort van een ander land heeft het recht om een Russisch paspoort aan te vragen. Georgië heeft sinds 1991 niets kunnen bieden aan de inwoners van Zuid-Ossetië geen paspoort, geen bescherming, geen economische ontwikkeling. Is het dan vreemd dat men voor een Russisch paspoort kiest? Iets wat vanuit het westen vaak lijkt op imperialistische trekjes van Rusland, is voor de Russische president het nemen van verantwoordelijkheid voor die mensen die bij het uiteenvallen van de Sovjet Unie tussen wal en schip zijn geraakt.

Voorlopig ga ik ervan uit dat Medvedev zich aan zijn woord houdt. De Russische troepen handelen binnen het mandaat van de vredesmissie, zoals zij dat zelf zien. Ze zullen de ‘zone van verantwoordelijkheid’ hernemen op het Georgische leger, strategische Georgische militaire doelen bombarderen met het argument dat dit de Georgische aanvalscapaciteit ondermijnt. Wetend dat de Russen de dood van 12 vredessoldaten betreuren, kan dit worden beschouwd als een gecontroleerde reactie.

De informatieoorlog zal voortduren. Georgië zal proberen aan te tonen dat Rusland burgerdoelen heeft gebombardeerd. Rusland zal dat ontkennen. Georgië zal zeggen dat Russische troepen delen van Georgië hebben geannexeerd. Rusland zal zeggen dat het de zone, die binnen het mandaat van de vredesmissie valt, zal beschermen.

Naast de officiële militairen zal het conflict vrijwilligers aantrekken; in de eerste plaats strijders uit Noord-Ossetie en in de loop van vandaag bussen met Kozakken uit de Koeban regio. Er circuleert ook informatie dat de veiligheidsdienst van de Tsjetsjeense president Kadyrov onderweg is. Als het Russische leger geen orde kan vestigen voor de grote bulk van strijders arriveert wordt het conflict veel onbeheersbaarder.

Rusland zal het contingent vredestroepen vergroten om de inwoners van Tschinvali hun veiligheid te garanderen. De tanks zichtbaar op de televisiebeelden zijn van twee bataljons van het 58ste leger. Zij controleren het gebied rond de weg tussen Tschinvali en Rusland. Vanaf zaterdagmiddag zijn officieel de 76ste luchtmobiele brigade uit Pskov en een deel van het 45ste regiment van de spetznats actief in de conflictzone in en rondom Tschinvali. Zij assisteren daar de militairen van de Russische vredesmissie, die in gevecht zijn met het Georgische leger. Ook de 98ste divisie gelegerd in Ivanovo zou zich voorbereiden op transport. Rusland zal ook humanitaire hulp en financiële middelen voor de wederopbouw aanbieden. De band tussen Zuid-Ossetië en Rusland zal daarmee toenemen.

De VS en GB zullen de internationale gemeenschap oproepen soldaten te leveren voor een vervanging van de Russische vredesmissie. Waarschijnlijk zal Oekraïne zich snel melden. Alleen Duitsland of Frankrijk lijken mij potentieel in staat een dergelijk rol te vervullen. Naast het leveren van militairen, moet er ook een gebaar gemaakt worden richting Zuid-Ossetië, dat al te lang genegeerd is als partij in het conflict. Het in het westen dominante paradigma dat de territoriale integriteit van Georgië heilig is zal dan een onderwerp van discussie worden.