5/15/08

Financieel systeem

Ekspert heeft samen met de Associatie van Russische Banken onderzoek gedaan naar het financiële systeem in Rusland. De bevindingen zijn inmiddels gepresenteerd aan de Maatschappelijke Raad. Na een analyse van de obstakels en mogelijkheden, wordt er geconcludeerd dat de economie zich slechts verder kan ontwikkelen met een verdere sociaal verantwoordelijke privatisering of kapitalisatie van tot nu toe ongewaardeerde activa.

Er wordt geconstateerd dat de doelstellingen voor de ontwikkeling van de banksector voor de periode 2004-2008 zijn gehaald. Deze doelstellingen betreffen met name een groei van de activa van financiële instellingen ten opzichte van het BBP. Dit is volgens de onderzoekers echter nog onvoldoende. Het probleem is tweevoudig:

1/ Het financiële systeem in Rusland is nog steeds zeer zwak. Er is groei, maar deze groei moet de komende jaren in veelvoud worden doorgezet.

2/De huidige groei gaat gepaard met twee processen: (a) de verstatelijking van het financiële systeem middels overheidsbanken zoals Sberbank, VTB, de Ontwikkelingsbank, de Russische Landbouwbank etc. En (b) de instroom van buitenlands kapitaal. Terwijl (a) een beleidskeuze is die teruggedraaid kan worden, is (b) praktisch onomkeerbaar. In 2007 groeide het aandeel van niet-residenten in het financiële systeem van 15.9% tot 25,1%.

Rusland heeft een grote bron van (eigen) langlopende en goedkope investeringen nodig, omdat:

1/ De slijtage (depreciation) van activa is enorm. Er wordt een percentage van 45-46% genoemd. Om met import te kunnen concurreren mag dit volgens de onderzoekers maximaal 25-30% zijn. Er wordt voorgerekend dat dit jaarlijks 30 tot 50 triljoen roebel aan investeringen in basiskapitaal vereist, een verdrievoudiging ten opzichte van nu.

2/In ontwikkelde landen zijn de cumulatieve activa van financiële instellingen vier tot zes maal zo hoog als het BBP. De helft van deze activa zijn ondergebracht in langlopende investeringsfondsen zoals pensioen- en verzekeringsfondsen. In Rusland bedragen de cumulatieve activa van financiële instellingen nog maar 65% van het BBP. Slechts 2,1% van het BBP is ondergebracht in pensioen- en verzekeringsfondsen. Om op het niveau van ‘ontwikkelde landen’ te geraken is er 70 tot 200 triljoen roebel nodig.

3/De huidige praktijk van financiële outsourcing leidt tot transactieverlies. De staat brengt haar spaarcenten onder op de buitenlandse markt voor een jaarlijkse rente van 3 tot 4%, terwijl Russische banken in het buitenland kortlopende kredieten gebruiken met een rentepercentage van 8 tot 11%. “Het verschil van 4 tot 6% wordt betaald aan buitenlandse financiële instellingen voor de spreiding van risico’s.”

Wat zijn de taken van het financiële systeem?

1/ Het financiële systeem moet de effectieve allocatie van middelen in de economie bespoedigen. Het gaat vooral om grootschalige infrastructurele projecten op basis van publiek private samenwerking.

2/Het financiële systeem moet de overheid bijstaan in de realisatie van sociale functies door de toegang tot financiële diensten zoals de eigen pensioenopbouw, verzekeringen en hypotheken te vereenvoudigen. Ook Rusland wacht een vergrijzing. Met een groei van het aantal gepensioneerden van 33% en een gemiddeld pensioen van 20.000 roebel is er in 2020 1,5 triljoen roebel per maand nodig. Op dit moment hebben private pensioenfondsen en levensverzekeringen in totaal slechts 480 miljard roebel in kas, ongeveer 2% van het BBP. Dit zou vele tientallen malen hoger moeten liggen.

3/ Op dit moment zijn alleen de overheidsbanken gericht op de versteviging van de Russische financiële soevereiniteit, oftewel onafhankelijkheid van externe crisis en een eigen invloedrijk besluitvormingscentrum gericht op de belangen van Russische investeerders op de interne en externe markten. Transnationale banken dienen volgens de onderzoekers niet de belangen van Rusland. Zij richten zich in de regel op het stimuleren van de consumptie en minder op investeringen. Dit leidt tot een groei van de import en beperkt de groeimogelijkheden van de reële sector van de eigen economie.

Waar valt er geld te halen?


1/ Gezinsspaarrekeningen vormen in Rusland slechts een beperkte bron van langlopende middelen. Door het hoge inflatie en het lage vertrouwen in financiële instituten wordt er minder gespaard dan een jaar terug. 8,9% van inkomsten in 2007 en 10,3% van inkomsten in 2006. Zonder de tegoeden van Russen in het buitenland mee te rekenen is het potentieel van spaartegoeden zo’n 3 tot 5 triljoen roebel.

2/De overheidsfondsen, bedoelt als sterilisatiemiddel en appeltje voor de dorst, omvatten nu ongeveer 3,8 triljoen roebel. In de komende jaren kan dit totaal groeien tot 8 tot 9 triljoen roebel. “Niemand zegt dat we geen ‘airbag’ nodig hebben. De mate waarin we geld opzij zetten moet echter wel verstandig zijn. De risico’s moeten opnieuw gewaardeerd worden.” De aantrekkelijkheid van bijvoorbeeld US staatsobligaties neemt af en het is duidelijk dat de huidige inflatie voornamelijk veroorzaakt wordt door niet-monetaire factoren. De onderzoekers zien de mogelijkheid om de helft of twee derde van de spaarcenten in het eigen financiële systeem pompen.
Het is duidelijk dat deze twee bronnen (plus 2,8 triljoen buitenlandse investeringen in 2007, JM) onvoldoende zijn. Daarom kijken de onderzoekers naar andere mogelijkheden.

3/ De onderzoekers hebben berekend dat anno 2008 minder dan 7% van de nationale rijkdommen gekapitaliseerd is. Het gaat bijvoorbeeld om grond, grondstoffen, onroerend goed, patenten en auteursrechten. Krijgen deze activa een duidelijke marktwaarde dan kunnen ze gebruikt worden als onderpand voor krediet en opgenomen worden als activa in het financiële systeem. De onderzoekers hebben berekend dat het kapitaliseren van 10 tot 15% van deze potentiële activa het financiële systeem een injectie kan geven van 70 tot 120 triljoen roebel. De belangrijkste conclusie van het rapport is dan ook dat hier het verschil te maken is.
Wat moet er gebeuren?

Het obstakel is de onderontwikkelde juridisch basis van het private eigendom. Ekspert trekt een parallel met de ideeën van Hernando de Soto in Zuid-Amerika. Privaat eigendomsrecht is onvoldoende juridisch geformuleerd en kan daarom niet dienen als onderpand voor leningen en als basis voor ontwikkeling van klein onderschap. Het advies is dus om enerzijds haast te maken met het verbeteren van de wetgeving voor de bescherming van privaat eigendom, met het kadaster, de onroerend goedbelasting etc. Anderzijds kan er gekeken worden naar het privatiseren van grondstofvoorraden. Nu wordt er gewerkt met licenties, waarbij slechts een deel van de rechten overgedragen worden en op de balansen van bijvoorbeeld Gazprom terecht komen. Meer eigendomsrechten voor Gazprom betekent een hogere marktwaarde voor het bedrijf en zo meer liquide middelen. De voorwaarde is dat dergelijke activa niet in handen mogen komen van buitenlandse eigenaren.

No comments: