4/8/08

NAVO

De Boekarest top en de ontmoeting tussen Bush en Poetin in Sotjsi verliepen niet volgens de meeste verwachtingen. Waar het even leek dat Rusland een stop op NAVO uitbreiding richting Georgië en Oekraïne zou krijgen in ruil voor een akkoord over het Amerikaanse raketschild, kregen Georgië en Oekraïne een ruimhartige belofte van lidmaatschap en werd de VS verplicht eerst eens in NAVO verband over het raketschild na te denken. Voor een coherente uiting van frustraties over het gebrek aan een daadkrachtige visie verwijs ik u graag door naar Anatol Lieven’s reactie.

Andrej Kolesnikov, Kommersant’s journalist in het entourage van Poetin, geeft een chronologisch beeld van de gebeurtenissen in Boekarest of eigenlijk ná Boekarest. De toespraken van de regeringsleiders inclusief die van Poetin waren voor de pers immers gesloten. Kolesnikov suggereert dat men bij de NAVO sinds de München rede bang is voor de scherpe tong van de Russische leider.

Dit maal mocht de rol van bad cop gespeeld worden Sergej Rjabkov, een medewerker van het Ministerie van Buitenlandse Zaken belast met ‘algemeen- Europese’ samenwerking. Hij zegt dat de context van de gesprekken tussen Rusland en NATO is veranderd. “Het is niet langer business as usual. Dit gaat niet voorbij. Dit zijn wonden, die niet genezen.” Rjabkov doelt op de passage in einddeclaratie van de top waarin ‘overeengekomen is dat Oekraïne en Georgië lid worden van de NATO.’ Concreter is de afspraak dat aankomende december de ministers van Buitenlandse Zaken over de progressie van beide landen zullen praten en de beslissing zullen nemen om een Membership Action Plan (MAP) te starten. Deze volgende stap vereist dus niet langer openlijke betrokkenheid van regeringsleiders en kan dus in relatieve anonimiteit gemaakt worden. Rjabkov wijst er nog eens op dat volgens alle onderzoeken de meerderheid van de Oekraïnse bevolking tegen een NATO lidmaatschap is.

De volgende persconferentie was voor de president van Oekraïne. Kolesnikov valt over de woorden van Joestsjenko, wanneer de president zegt dat ‘er geen land is dat zo’n grote prijs voor zijn onafhankelijkheid heeft betaald als de Oekraïne. ‘Wat bedoelt Joestsjenko? WOII, de Holodomor? Joestjenko noemt Oekraïne ook als een van de eerste landen dat afstand heeft gedaan van het nucleaire arsenaal. Kolesnikov: “Na de wens om toe te treden tot een militair blok lijkt deze uitspraak toch wat paradoxaal. Het is niet uitgesloten dat men de beslissing om afstand te doen van het nucleaire arsenaal inmiddels betreurt.” Kolesnikov, zeker niet de meest verstokte Russische patriot, contrasteert de kinderlijke gelaatsuitdrukking waarmee Joestjenko naar De Hoop Scheffer kijkt met de problemen die thuis op hem wachten. Ekspert schrijft dat terwijl Joestsjenko nog vol optimisme is, mede NAVO-voorstander Tymosjenko hem al verwijten maakt dat hij de MAP niet direct binnen heeft weten te halen.

De voorzitter van de Oekraïense Raad voor Europese Integratie, Tarasjoek reageert triomfaal. “Onze tegenstanders dachten dat ze de overwinning in hun zak hadden, maar toen ze de einddeclaratie lazen, zagen ze dat ze niets hadden om blij van te worden. … De beslissing is genomen. De Oekraïne en Georgië worden onvermijdelijk lid. De procedure is zo dat een MAP absoluut geen garanties geeft. Wij hebben die garantie nu al op zak.” De plaatsvervangend Georgische minister van Buitenlandse Zaken, Vasjadze zegt in een interview: “De MAP was altijd een soort examen, waarin een land beoordeeld werd in hoeverre het klaar was om tot de alliantie toe te treden. Nu is het zo dat wij deze beoordeling al gekregen hebben. Wij halen het tentamen automatisch.” In mijn woorden resumerend, welk politieke spel ook heeft geleid tot het uitstel van de MAP en tegelijk de belofte van een uiteindelijk lidmaatschap, de leiders van Georgië en Oekraïne ervaren dat wij een concrete verplichting met hen zijn aangegaan. Ik heb mijn ernstige twijfels of dat wel verstandig was.

Poetin verraste de journalisten door in plaats van de aangekondigde Lavrov op de persconferentie te verschijnen. Kolesnikov suggereert dat de organisatie van de top niet akkoord zou zijn gegaan met een geplande persconferentie van de Russische president. Poetin’s woorden waren echter net zo zoet als zijn wraak. Hij gedroeg zich voorbeeldig in de rol van de good cop. “Drama is hier niet op zijn plaats. De relatie tussen Rusland en NAVO is volwassener geworden. De samenwerking tussen Rusland en de alliantie is een bewuste keuze,” citeert Kommersant. Rossiiskaja Gazeta kiest voor:“Het was een zakelijke en nuttige discussie. De sfeer van samenwerking was voelbaar. Maar ook: “Het resultaat van onze samenwerking hangt af van de mate waarin de landen van de NAVO rekening houden met onze belangen.” Inzake de garantie van NAVO dat de uitbreiding geen gevaar vormt voor Rusland, haalde de president Otto von Bismarck aan, die gezegd zou hebben dat bij dergelijke vraagstukken niet de intenties maar het potentieel van belang is.

De veiligheid van Europa kan volgens Poetin alleen gegarandeerd worden wanneer het concept van Europese veiligheid de blokstructuur van de NAVO overstijgt. Eerder zei Lavrov tijdens het vragenuurtje in het Russische parlement: “Wij (Rusland) hebben waarschijnlijk eerder dan veel anderen begrepen wat onze reële belangen en reële mogelijkheden zijn in een wereld, die niet geschikt is voor blok logica, omdat geen enkel probleem op te lossen is binnen een verstard blok, zelfs wanneer dat blok zich uitbreidt volgens de logica van blokmatige gebiedsuitbreiding. “Poetin meldt dat Rusland en de NAVO brieven hebben uitgewisseld over de transit van niet-militaire vrachtwagens over het grondgebied van Rusland ter bevoorrading van de NATO troepen in Afghanistan. Voor het thuisfront had Poetin een oneliner van de sovjet tekenfilmkat Leopold: “Jongens, jongens, laten we een vriendschappelijke en eerlijke dialoog voeren.”

Rossiiskaja Gazeta interviewt de Duitse Ruslandexpert Alexander Rahr. Hij wijst erop dat de Amerikaanse president zijn ambitieuze plannen voor een raketsysteem in Europa heeft moeten inbinden. De grote Europese staten zouden geëist hebben dat het raketschild in een breder NATO concept geïntegreerd wordt. Rahr: “In ander woorden, de overwinning is voor de landen die en zo breed mogelijke samenwerking zoeken voor dit project.”

Ook Ekspert meldt deze ontwikkeling. Ik heb er de slotdeclaratie erop nagekeken. Daarin staat onder punten 37 en 38 onder andere dat “we task the Council in Permanent Session to develop options for a comprehensive missile defence architecture to extend coverage to all Allied territory and populations not otherwise covered by the United States system for review at our 2009 Summit.” En “we encourage the Russian Federation to take advantage of United States missile defence cooperation proposals and we are ready to explore the potential for linking United States, NATO and Russian missile defence systems at an appropriate time.”

Met deze declaratie op zak was er, zo lijkt mij, voor Poetin geen enkele stimulans om tijdens de top met Bush in goedkeuring te geven voor een unilateraal Amerikaans raketschild in Tsjechië en Polen. Eerder deze week bleek al dat de onderhandelingen tussen Polen en de VS moeizaam verlopen. Volgens Rossiiskaja Gazeta willen de Polen onder andere patriot raketten ter waarde van 20 miljard dollar en bilaterale veiligheidsgaranties van de VS. De Amerikaanse onderhandelaar Obering zou de Polen al gedreigd hebben dat de raketinstallaties ook best ergens anders neergezet zouden kunnen worden.

Rahr verwacht ondanks de gemaakte beloftes binnen de komende 10 to 15 jaar geen lidmaatschap voor Oekraïne en Georgië. “Het is bijna niet voor te stellen dat het oostelijk deel van Oekraïne, eeuwen cultureel verbonden met Rusland, zitting neemt in een militair blok in conflict met Moskou …. (en) dat de lang spelende en pijnlijke interne conflicten in Georgië snel opgelost zullen worden.“ Ik wijs erop dat 10 jaar voldoende zou zijn om de Olympische Spelen in Sotsji te overleven (2014) en het akkoord tussen Rusland en Oekraïne waarin de lease van de militaire haven in Sebastopol is overeengekomen. Volgens Ekspert loopt de overeenkomst tot 2017, maar zou 1 januari 2009 wel een datum zijn waarop het een en ander kan worden herzien.

Poetin sprak tijdens ‘Lavrov ’s persconferentie’ nog kort enkele woorden over zijn afscheid van het internationale politieke arena. “Zoals men gewend is te zeggen in dergelijke situaties: “Waarom zou je niet blij zijn. Het is tijd om af te zwaaien.” Wat betreft mijn opvolger. Ik verzeker je dat het een man is met een brede kijk en een uitmuntende universitaire opleiding. Jullie zullen een interessante tijd met hem krijgen.“

No comments: