Internationaal: Bush en Poetin

Poetin en Bush ontmoeten elkaar komende week twee maal. Op 3 en 4 april tijdens de NAVO top in Boekarest en 5 april in Sotsji. Het lijkt erop dat beide vertrekkende presidenten de wereld iets van een betekenisvol akkoord willen nalaten.

Eind januari nodigde Poetin Bush uit voor een bezoek aan Sotsji. Zeven maart belde Bush Poetin met een uitnodiging voor de NAVO top in Boekarest. Kommersant schrijft dat vanaf dat moment de relaties tussen beide landen in een positieve stroomversnelling kwamen.

Over de inhoud van het mogelijke akkoord wordt breed gespeculeerd. Voor de hand ligt een akkoord over het Amerikaanse raketafweersysteem in Polen en Tsjechië. De vorige weken vonden er lange en voor de Russische pers verrassend warme gesprekken plaats in het 2+2 formaat, de ministers van buitenlandse zaken en defensie van beide landen.
De Russische voorwaarden luiden waarschijnlijk als volgt: Russische specialisten in burger krijgen toegang tot de raketafweerobjecten. De afweerraketten in Polen worden pas in de schachten geladen, wanneer er bewijs is dat Iran over ballistische raketten beschikt en het rader in Tsjechië wordt aan de Russische kant afgeschermd met een betonnen muur. Gates heeft beloofd dit op schrift te stellen. Volgens Russische diplomaten was er in oktober 2007 al een mondelinge overeenkomst over enkele van deze punten. De opeenvolgende brief van de Amerikanen negeerde deze voorwaarden echter volkomen. Rice erkende vorige week na vragen van een journalist dat er waarschijnlijk onduidelijkheid was ontstaan over wat er gezegd was en wat er op schrift werd gesteld. De voor de Russen essentiële mondeling overeengekomen voorwaarden waren blijkbaar ‘lost in translation’.

In een vlak voor de ontmoeting gepubliceerd document van het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken ( o.a. Rossiiskaja Gazeta) is te lezen dat (geparafraseerd, JM) de indruk wordt gewekt dat de VS de dialoog met Rusland gebruikt om de schijn te wekken van een mogelijk akkoord vanuit Moskou om daarmee het eigen congres en hun bondgenoten te overtuigen. De Amerikanen zijn volgens het document echter geenszins van plan om de bouw van het Amerikaanse raketschild in Europa af te blazen of om tot een gemeenschappelijke positie over het raketschild te komen. Zelf hou ik de optie open dat de Russen even ‘schijnheilig’ de dialoog gebruiken om het proces te rekken tot een andere Amerikaanse president het project aflast.

Rossiiskaja Gazeta blijft twijfelen aan de motieven van de Amerikanen. Een Iraanse raketdreiging voor de VS is ‘pure fantasie’, aldus de krant. Het is ook moeilijk te geloven dat een altruïstische VS een raketschild bouwt om hun bondgenoten in Europa te beschermen. De dreiging voor Europa wordt alleen gebruikt om het narratief van ‘schurkenstaat Iran’ ter versterken. De raketten die Iran binnen enkele jaren kan ontwikkelen zullen maximaal een afstand van 3500 km kunnen overbruggen. Dit is ongeveer gelijk aan de afstand van Teheran tot Berlijn. Wanneer de VS daadwerkelijk Europa wil beschermen tegen Iranese raketten dan zou het er goed aan doen om op het Russische aanbod in te gaan en gebruik te maken van het Gabala rader in Azerbeidjaan. Raketten zouden dan eerder onderschept kunnen worden. Rossiiskaja Gazeta wijst ook op de raketschilden in Alaska, Groot Brittannië/Groenland en plannen voor een rader in Turkije. Dit is het beeld van een omsingeling van Rusland en China, twee landen, die de raketten hebben om de VS direct te bedreigen.

Ekspert vraagt zich af wat de Amerikanen tegenhoudt om wanneer de objecten eenmaal gebouwd zijn de Russische inspecties stop te zetten, de raketschachten te laden en de betonnen rand om het Tsjechische rader te verwijderen: “Deze objecten kunnen beter helemaal niet gebouwd worden.”

Naast het raketschild zijn er een reeks andere troefkaarten rondom een mogelijk ‘historisch’ akkoord tussen beide vertrekkende presidenten: Het Servische voorstel voor de verdeling van Kosovo, het Russische voorstel voor hulp bij bevoorrading Afghanistan, het NAVO lidmaatschap voor de Oekraïne en Georgië, het Russisch lidmaatschap WTO en een eventueel vervolg op het START 1 verdrag.

Het Russische Ministerie van Buitenlandse Zaken bouwt aan het herstel van de eigen waardigheid door herhaaldelijk te stellen dat er op principiële punten geen sprake van koehandel kan zijn. Het zal interessant zijn om te zien of de Russen concessies van de Amerikanen binnen kunnen halen zonder deze geproclameerde principes te schaden.

Poetin zal niet zo snel verrassend uit de hoek komen. Dit lijkt nog niet het moment voor Rusland om de deels herwonnen status op het wereldtoneel te verzilveren. Voorts krijgt Poetin de komende jaren nog een kans om als premier dat de toen wat hem als president niet gelukt is. Het is wellicht juist Bush die naarstig op zoek is naar een positieve nalatenschap van wereldformaat.

Komt er geen akkoord over een van de bovenstaande onderwerpen dan kan er alsnog veel tamtam gemaakt worden over een tunnel onder de Bering Straat. Oligarch Abramovitsj heeft in Duitsland een 19 meter brede tunnelboor besteld, naar eigen zeggen de grootste ter wereld.