Beurskoersen (over Metsjel en BP-TNK)

De Russische beurskoersen tonen de achilleshiel van Medvedev en de botte bijl van Poetin. De RTS daalde deze maand met 11% als gevolg van de negatieve berichtgeving rond BNP-TK, de smaragdmijn Tsar Emerald, de dalende olieprijzen en recent de beschuldigingen van Poetin aan het adres staalbedrijf Metsjel.

President Medvedev houdt zich afzijdig, stellend dat de overheid zich niet in zakelijke geschillen dient te mengen. Overheidsorganen zoals de belastingdienst, de migratiedienst, de monopoliewaakhond FAS etc. voeren slechts de wet uit. Bedrijven die zich benadeeld achten kunnen naar de rechter stappen. Een prijzenswaardige positie, ware het niet dat iedereen het van de Russische president verwacht dat hij optreed, incluis de (internationale) pers, die hem even goed zal kastijden, wanneer hij wel optreed. Gazeta schrijft maandagmiddag: “Het ziet er naar uit dat het staatshoofd zich niet actief wil bezig houden met het bestuur van het land en dat aan anderen overlaat en dan vooral het hoofd van de regering (Poetin), die de aandelenmarkt van een gigantisch land manipuleert alsof het zijn vulpenhouder is.”

Gazeta doelt op Poetin’s beschuldigende vinger in de richting van het bedrijf Metsjel, qua grootte het vijfde staalconcern in Rusland. In de jacht naar een zondebok voor de hoge inflatie is de overheid al maanden op zoek naar de juiste ‘rokende geweerloop’; een bedrijf dat stelselmatig binnenlandse prijzen opvoert. In het geval van Metsjel gaat het om een dochterbedrijf van de holding, die de steenkool levert voor de staalproductie. Hetzelfde bedrijf zou dezelfde steenkool voor een kwart van de prijs verkopen aan een eigen offshore bedrijf in Zwitserland. Wanneer het moeilijk hard te maken is dat de relatief hoge prijs binnen Rusland de monopoliewetgeving overtreed, kan de openbaar aanklager ook beargumenteren dat het voor te lage prijzen verkopen van goederen binnen een eigen bedrijfsstructuur een vorm van belastingontduiking is. Khodorkovskii weet er alles van.

Tijdens een vergadering over de prijzen in de staal en steenkoolsectoren werd Metsjel door Poetin publiekelijk aan de schandpaal genageld. “Voor het eerst sinds Joekos bekritiseerde Poetin zo scherp een concreet bedrijf”, schrijft Kommersant. ‘Poetin heeft zich nog nooit zo hard uitgesproken tegen een zakenman dan Khodorkovskii”, schrijft Ekspert.

Het lijdend voorwerp van Poetin’s toorn, directeur Igor Zjoezin voelde blijkbaar al nattigheid. Hij bevond zich tijdens de bewuste vergadering op de hartafdeling van een ziekenhuis in Moskou. De aandeelkoers van Metsjel daalde na dit nieuws met 29,64%. Ook andere staalgiganten zagen hun koersen kelderen: Severstal met 10,13% en MMK met 9,96%.

Minister Khristenko en economisch adviseur van de president Dvorkovistj proberen de zaak te sussen: Khristenko zegt dat beschuldigingen alleen betrekking hebben op de steenkoolleveringen van Metsjel, niet de metaalproductie. Dvorkovitsj zegt dat wanneer Metsjel orde op zake brengt door heldere en eerlijke prijsafspraken te maken met zijn leveranciers, het bedrijf er vanaf kan komen met de minimale boete voor dergelijke vergrijpen, 1% van de jaarwinst. De maximale boete is 15%.

Analyticus Ronald Nash van Renaissance Capital concludeert dat “het Russische bedrijfsleven herinnerd wordt aan de regels van het spel: De Russische oligarchen, die grote aandelenpakketten beheren dienen hun sociale en politieke verplichtingen niet te vergeten. Spelletjes met prijzen en het manipuleren van de markt wordt streng bestraft.”

Zoals ook de koersen aantonen zijn de meeste reacties minder begripvol en een stuk panischer. Zo gaan er geruchten dat Sergei Tsjemezov, het hoofd van staatsbedrijf Rostechnologie en ‘vriend’ van Poetin, al jaren een oogje heeft op Metsjel.
De kans is groot dat Poetin denkt de economie en de bevolking een dienst te kunnen bewijzen door op zijn eigen harde wijze een voorbeeld te stellen voor prijsspeculanten. De schade op de aandelenmarkt lijkt voor de premier collateral damage te zijn. Een financieel centrum van wereldformaat wordt Rusland er voorlopig niet mee.

BP heeft inmiddels besloten alle 148 ‘Britse’ voor TNK-BP werkend personeel op andere plekken in de wereld onder te brengen. Twee weken terug leek er overeenstemming te zijn over de toekomst van het ‘Britse personeel’. Via een ander dienstverband zouden de belastingproblemen en daarmee de problemen met de werkvergunningen kunnen worden opgelost.

Een kleine groep ‘nieuwe’ aandeelhouders verenigd in de ZAO Tetlis betwiste echter de rechtsgeldigheid van het contract in zake de verlening van diensten van BP Exploration aan TNK-BP management. De hoge salariskosten zouden onnodig zijn. Kommersant schrijft dat elk van de ingehuurde ‘Britse specialisten’ TNK-BP zo’n miljoen dollar per jaar koste. Een eerder besluit van de rechter in het voordeel van Tetlis wist BP in hoger beroep nog om te draaien. Na het tweede besluit van de rechter in het voordeel van Tetlis, concludeerde BP dat de werksituatie voor het ‘Britse’ personeel onhoudbaar is geworden.

Ook CEO Dudley heeft Rusland verlaten. De Russische aandeelhouders (niet het front Tetlis maar AAR zelf) weten van geen ophouden. In een op maandag verstuurde brief vragen ze naar de verblijfplaats van Dudley. In de brief wordt gesuggereerd dat het langdurig uitoefenen van zijn functie in het buitenland, Dudley (of het bedrijf) belastingproblemen zal opleveren.

Wat eerst onenigheid over de te varen koers was, is inmiddels uitgelopen op persoonlijke strijd waarbij noch Dudley, noch de Russische aandeelhouders willen wijken. De Russen willen zichzelf en de wereld bewijzen dat ze niet onder doen voor de Britten, maar voeren die strijd op zo’n Russische wijze, dat ze hun eigen land en hun eigen reputatie geen eer aandoen.