3/11/08

De staat en haar stakeholders

Voortbordurend op de analogie van Kremlin inc. moeten we niet alleen willen weten wat er in de boardroom gebeurd, de strijd tussen de verschillende clans in het Kremlin, maar vooral ook kijken naar de relaties met de verschillende stakeholders. Jeltsin gaf veel vrijheid aan de gouverneurs om hun regio’s als kleine koninkrijkjes te kunnen runnen. Ook betrok hij de oligarchen bij het bestuur en gaf hen grote delen van de industrie in handen. Poetin onderwierp de gouverneurs aan zijn machtsverticaal en distantieerde zich van de oligarchen. Hiervoor gebruikte hij vertrouwelingen met een verleden in de veiligheidsdiensten. De veiligheidsinstituten werden een belangrijke stakeholder onder Poetin. Naarmate de jaren volgden ging dit ook de gelden voor de bureaucratie, die in de afgelopen jaren sterk groeide. De vraag is nu welke stakeholders in Medvedev ’s Rusland een bevoorrechte positie zullen krijgen. Ekspert solliciteert in naam van het bedrijfsleven.

Het artikel begint met de strijd om de macht voorafgaand aan de verkiezingen. “Deze strijd duidt op een belangrijke tendens. Het systeem van informele machtsmechanismes in de Russische politiek heeft die kritische massa bereikt, waarbij het centrum van het besluitvormingsmechanisme zich dreigt te verplaatsen van de gekozen president naar de benoemde hoge bureaucratie. Dit probleem is zeer actueel, omdat de president verandert, maar de bureaucratie blijft.”

“Bureaucraten van het niveau van FSB directeur Patroesjev, het plaatsvervangend hoofd van de Presidentiële Administratie Setsjin en ook minister van financiën Koedrin worden tegenwoordig als onaantastbaar gezien. Het juridische proces voor hun ontslag is eenvoudig. Politiek gezien zou hun ontslag echter revolutionair zijn, omdat het informele machtssysteem juist op deze mensen rust.”

“Onder deze omstandigheden heeft Medvedev twee mogelijkheden om een sterke president te worden. De eerste is zelf een deel van de informele machtsmiddelen in handen te krijgen. Daarvoor zou hij zijn eigen mensen op sleutelposten in de Presidentiële Administratie, de veiligheidstructuren en de regering moeten benoemen. Medvedev heeft echter geen sterk eigen team zoals indertijd de veiligheidsdienst voor Poetin was. De tweede mogelijkheid is de geleidelijke uitbanning uit het systeem van de informele mechanismes middels het vergroten van de werkelijke politieke betekenis van de formele politieke instituten. Er is voldoende reden om aan te nemen dat Medvedev en Poetin geneigd zijn deze tweede weg te kiezen.”

“De zaak Joekos gaf vier jaar terug een radicale omslag aan in het binnenlandse van Rusland. De prioriteit van een aantrekkelijk investeringsklimaat werd ingeruild voor de prioriteit van de staatsveiligheid”, citeert Ekspert politicoloog Makarkin. “Deze verandering betrof niet alleen de retoriek van het Kremlin, maar gaf ook aan dat onder de nieuwe voorwaarden het zakenleven en alle elites behalve de veiligheidsinstituten, niet langer partners waren, maar slechts uitvoerders. De ‘coalitie van Poetin’, die de bureaucratie en het zakenleven tussen 2000 en 2003 verbond, was iets van het verleden. De enigste partner van de hoogste macht werd de bureaucratie, waarin de belangrijkste posten aan mensen uit de veiligheidsinstituten werden gegeven. “

“Met deze ontwikkeling heeft het Kremlin een aantal zaken gedaan weten te krijgen, die voorheen bijna onmogelijk leken. Het bedrijfsleven ging volledig belasting betalen, grote infrastructurele projecten zoals de bouw van de pijpleiding vanuit Oost-Siberie naar de Stille Oceaan werden gestart en industriële sectoren zoals de scheepsbouw en vliegtuigbouw, waarvoor in het private bedrijfsleven geen belangstelling was, werden geconsolideerd.”

“Het ontslag van generaal procureur Oestinov in juni 2006 was het eerste signaal dat de inzet van de veiligheidsinstituten als de ‘partij’, die het binnenlandse beleid bepaalde, het hele politieke systeem instabiel maakt. De ‘siloviki’ bleken te veel macht te krijgen. De daaropvolgende hervormingen van het ‘Openbaar Ministerie’ waren gericht op het opdelen van het instituut in verschillende spelers en het inperken van hun zelfstandige mogelijkheden. (Zie bijvoorbeeld de recente discussie tussen de generaal procureur en de nieuw opgerichte Onderzoekscommissie, JM)”

Terwijl de macht van de veiligheidsinstituten wordt ingeperkt, denkt Ekspert, groeit de invloed van het bedrijfsleven. Een vriendschappelijke houding richting het bedrijfsleven lijkt nu de consensus in het Kremlin. Zo sprak Ivanov op het economisch forum in St. Petersburg in augustus 2007, toen nog presidentskandidaat nummer één, over het belang van democratie en openheid in de ontwikkeling van Rusland en zei Poetin na de parlementsverkiezingen tijdens een ontmoeting met de Unie van Industriëlen en Ondernemers (RSPP) dat het staatskapitalisme niet de weg van Rusland is.

“Wanneer we de overstap willen maken naar een innovatief model voor de ontwikkeling van het land, heeft de overheid welbewuste bondgenoten nodig, geen ondergeschikten maar partners”, citeert Ekspert de politicoloog Makarkin.
“Ik hoop met heel mijn hart dat Medvedev het zakenleven niet alleen een economisch, maar ook een politiek partnerschap aanbiedt, zegt de vicepresident van de RSPP, Igor Joergens. … Het feit dat Poetin met de RSPP van gedachte heeft willen wisselen over de problemen van het staatskapitalisme, geeft een serieuze wijziging weer. De keuze voor het type kapitalisme s een politieke vraag en werd nooit eerder met het bedrijfsleven besproken.”

“De contouren van de nieuwe coalitie doet denken aan de coalitie ten tijde van de eerste termijn van Poetin, waar de grote ondernemers aan deelnamen. Nu lijkt het echter alsof ook het middenbedrijf is uitgenodigd en juist zij een sleutelpositie zullen innemen. Tussen 2000 en 2003 lobbyden de oligarchen in ruil voor loyaliteit om individuele preferenties. Nu zien we een scherpe publieke discussie tussen belangengroepen voor ondernemers en het Ministerie van Financiën over de wijze waarop de belastingverlaging moet worden ingevuld.”

Ekspert benoemt nog twee ontwikkelingen.(1)“Wat je ook over Verenigd Rusland denkt, het is een feit er via deze partij behoorlijk wat voormalige zakenmensen uit het middenbedrijf in de verschillende parlementen zitten. (2) Uit de toespraken van Medvedev lijkt het dat hij wil stoppen met de pogingen om een ‘geleid’ partijsysteem op te bouwen en de teugels weer wat wil laten vieren. Dan kan het federale parlement in de toekomst echt een plaats voor publieke politiek worden.”

No comments: