Geschiedenis en onderwijs

22 juni 2007
http://www.rg.ru/2007/06/22/prezident.html
http://www.expert.ru/articles/2007/06/21/istorija/
http://www.kommersant.ru/doc.html?docId=776927

Deze week was er aandacht voor de humanitaire wetenschappen. Leraren en wetenschappers gingen op bezoek bij de president en elders werd er een conferentie gehouden.

Andrei Kolesnikov bericht de presidentiële bezoeken voor Kommersant. Hij beschrijft met zwartgallige humor hoe de bezoekers voor de grote leider schutteren. Ze praten hem naar de mond en de president zelf heeft noch de wil, noch de energie om de bel door te prikken.

Rossiiskaja Gazeta heeft gelukkig een minder cynische kijk. Volgens Poetin is het onderwijs van sociale wetenschappen één van de factoren voor het vervullen van de prioriteiten van de natie. Docenten moeten niet alleen kennis van de geschiedenis aan hun leerlingen overdragen maar ook zelf de rol van Rusland in de huidige wereldpolitiek begrijpen. Een direct gevolg van de snelle transformatie van het land is het gebrek aan goed lesmateriaal dat de recente geschiedenis objectief weergeeft. Het gaat om goede standaarden van onderwijs, niet over standaarden van denken, voegt de president toe. Tekstboeken moeten verschillende zienswijzen weergeven.

Veel lesmateriaal is geschreven met geld van buitenlandse fondsen. De auteurs dansen naar de pijpen van hun geldschieters. Ook Russische stipendia zijn te veel gericht op reisjes naar het buitenland. We moeten geld verstrekken aan hen die eigentijdse geschiedenisboeken schrijven.

Een rector vertelt hoe in de jaren negentig het Russische onderwijs zich ‘ideologisch’ ontwapende. Er kwam een zeer onzekere, abstracte ideologie van universele waarden. We leerden woorden als ‘democratie’ en ‘vrijheid’. Men gaf ons deze bouwblokken en tot op de dag van vandaag spelen we ermee. Rusland importeerde deze termen uit landen waar de staat al op orde is. Maar bij ons zijn er nog steeds mensen die oproepen tot een strijd met de staat, mensen die de civiele maatschappij denken te kunnen scheiden van de staat. Onze belangrijkste opgave is het formuleren van het wereldbeeld waarmee we als Russische burger naar de wereld kunnen kijken.

Het gesprek verbreedt zich vervolgens naar de GOS landen. In vele van deze landen vindt er een generatiewissel van machthebbers plaats. De nieuwe elite ziet Rusland niet langer als een nabije maar een verre buur. Daarom moet er ook aandacht zijn voor gezamenlijke onderwijsprojecten met deze landen. Poetin voegt daar aan toe dat deze landen vaak voor een elitaire vorm van onderwijs kiezen. (Hij doelt op een sociale kloof tussen kapitaalkrachtigen die onderwezen worden als wereldburgers, en de massa voor wie er geen duidelijk plan is, JM) Rusland heeft een combinatie nodig van onderwijs in burgerrechten en patriottisme dat aan de gehele jeugd gedoceerd wordt. Een kind moet trots zijn op zijn land. De geschiedenis van ons land kent zwarte pagina’s, maar die hebben ander landen ook. Vervolgens laat Poetin zich enigszins gaan: Wij hebben nooit atoomwapens gebruikt tegen ander landen. Wij hebben geen tonnen chemicaliën over andere landen uitgespreid.

Elders vond de conferentie ‘actuele vragen voor het onderwijs van nieuwe geschiedenis en maatschappijleer’ plaats. Er waren leraren uit het hele land, de bekende politicologen/ideologen en een journalist van Ekspert.

Vladislav Soerkov signaleert de misvatting dat economische prestaties mogelijk zijn zonder successen in de sociale (humanitaire) wetenschappen. Zonder een antwoord op de vraag, wie wij zijn, hoe ons land zich ontwikkeld, wat onze gemeenschappelijke moraal is, is er echter geen weg vooruit.

Valerii Tretjakov, hoofdredacteur van een Moskouse krant, zegt met de nodige zelfreflectie: Het uit de media vormen van een beeld van de geschiedenis is een recept voor een gekkenhuis. Als voorbeeld noemt hij het ontbreken van een consensusbeeld over een historisch figuur als Stalin. De een onderwijst dat een bloedige tiran was, de tweede noemt hem een groots staatsman en de derde vermijdt geheel over hem te spreken. ‘Ik eis van onze historici een duidelijk canon.’

Ekspert beschrijft hoe de aanwezige docenten verwachtingsvol hoopten op de openbaring van dit canon. Soerkov stelde hen echter teleur: De instructies voor het interpreteren van de geschiedenis moeten niet ‘van boven’ komen. Iedereen moet aan het proces deelnemen; leraren, politici, intellectuelen en journalisten. Deze discussie, nodig voor het vinden van een canon voor een beeld van de geschiedenis, vindt al plaats. ‘Wij’ hebben al twee boeken uitgegeven als aandeel in deze discussie, zegt politicoloog en Kremlin media strateeg, Chleb Pavlovskii: ‘over de soevereine democratie’ en ‘het plan van Poetin’.

Maar wat is die soevereine democratie? PR of een politieke theorie? Het is het één en het andere, legt Soerkov nog eens uit: Het is een reflectie van de inhoud van onze constitutie. De hoogste macht in het land is het volk zelf. (lees: en niet de internationale gemeenschap) Het thema nationale onafhankelijkheid van Rusland is gedurende vele jaren in de vergetelheid geraakt. Het is goed mogelijk dat het over enige tijd nodig wordt om een ander aspect van ‘het leven van het land’ te benadrukken en dan zal er een ander concept verschijnen.