Rechtspraak en gevangeniswezen

Kommersant bericht over een beslissing van het Constitutionele Hof over de procedure waarmee rechters ontslagen kunnen worden. Aanleiding was een klacht van vijf voormalige rechters, die naar hun mening onterecht uit hun ambt waren gezet, nadat zij kritiek hadden geuit op hun meerderen. Rechters kunnen volgens wettelijke procedures ontslagen worden na een beslissing van een college van rechters van een hoger Hof.

Het Constitutionele Hof achtte de procedure niet in strijd met de grondwet, maar gaf wel aan dat de praktijk niet altijd overeenkomt met de wet. Zo worden er soms rechters ontslagen op basis van een beslissing van een college van rechters van hetzelfde Hof waar de voormalig rechter in kwestie werkte. Een corrupt Hof kan zo eenvoudig klokkenluiders uitsluiten.

Het Constitutionele Hof heeft het parlement de opdracht gegeven om binnen 7 maanden de wet aan te passen, waardoor de stemmingsprocedure over het ontslag van een rechter anoniem wordt. Klokkenluiders zouden zo sneller steun kunnen krijgen van collega’s. Ook heeft het CH aan het parlement gevraagd te kijken of er speciale disciplinaire rechters kunnen worden aangewezen, die - wanneer ik het goed begrijp - de colleges zullen voorzitten. Nu kiezen de colleges nog zelf een rechter om deze taak te vervullen.

Eén van de indieners van de klacht heeft weinig vertrouwen in de maatregelen. Het Constitutionele Hof heeft te veel vertrouwen in de rechters. De procedures worden zelden goed nageleefd.

Medvedev zei tijdens zijn rede in Krasnoyarsk (Engelstalige vertaling!):”De belangrijkste prioriteit voor de komende vier jaar is het verzekeren van een werkelijke onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, haar professioneel functioneren en een rechtvaardig en voor iedereen gelijke toegang tot het rechtssysteem.

• We moeten als eerste de praktijk uitbannen van rechterlijke vonnissen gebaseerd op ‘een telefoontje’ of ‘voor geld’. Daarvoor moet de hele maatschappij besluitvaardig en verantwoordelijk handelen, maar vooral de rechters zelf, het ‘rechterlijke bedrijf’.

• Als tweede is het nodig om een systeem van maatregelen te ontwikkelen dat gericht is op de schadeloosstelling van burgers en organisaties voor verliezen die zij hebben geleden ten gevolge van het rechterlijk falen en de vertragingstactieken van het rechterlijke systeem. Deze maatregelen zullen gelden voor elke zaak. De compensatie zal betaald worden uit een speciaal voor dit doel opgericht fonds.

• Ten derde moeten we de rechtspraak verder ‘humaniseren’. Dit kan middels een versoepeling van de praktijk van de voorlopige hechtenis en de verbetering van de omstandigheden in de gevangenissen. We moeten een mechanisme creëren voor het monitoren van onrechtmatig aangespannen rechtszaken (waarbij de verdachte in voorarrest wordt vastgehouden, JM), die later zonder uitspraak van de rechter worden ontbonden.

• Als laatste moeten we de procedures van de buitenrechterlijke mechanismes voor het oplossen van conflicten (Ik neem aan het Arbitrair Hof, JM) verder ontwikkelen. Dit betreft met name conflicten tussen burgers en overheidsorganen.”
Het is goed te beseffen dat een president in principe weinig kan doen om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te verbeteren. De eerste voorwaarde voor die onafhankelijkheid is immers dat de uitvoerende macht gescheiden is van de rechterlijke macht. Dat veel rechters hun onafhankelijkheid verkopen aan industriële en bureaucratische belangen is voor het allergrootste deel hun eigen verantwoordelijkheid.

Zo zei Medvedev afgelopen week in Nizjnii Novgorod dat “de onafhankelijkheid van de rechters het probleem van de rechterlijke macht zelf is”. Het lijkt me dat hij probeert de rechters in hun eer te raken, wanneer hij hen niet aanspreekt als de ‘rechterlijke macht’ maar als het ‘rechterlijke bedrijf’.

Rossiiskaja Gazeta komt met mogelijk goed nieuws voor gevangenen. Het Ministerie van Justitie werkt aan een wetsvoorstel, waarin zal komen te staan, dat de tijd, die doorgebracht wordt in de isolatiecellen van het voorarrest (SIZO), dubbel zal tellen bij het uitzitten van de strafmaat. Een dag in de SIZO staat voor twee dagen in de strafkolonie. Dit voorstel komt na een brief aan de regering van Ombudsman van Mensenrechten, Loekin. De brief stelt onder meer dat volgens uitspraak van het Europees Hof van Mensenrechten de situatie in voorarrest niet slechter mag zijn dan de situatie, waarin veroordeelde personen gevangen hun straf uitzitten. Het ministerie geeft toe dat dit in Rusland wel het geval is en komt met deze verzachtende maatregel.

De onderminister vindt het wel lastig te moeten toegeven dat het voorarrest in ‘Europa’ beter geregeld is. In het interview zegt hij dat Rusland een coulanter beleid heeft aangaande zwangere vrouwen en dat er meer en betere mogelijkheden zijn voor gevangenen om tijd met hun gezin door te brengen.

Ook belooft het ministerie werk te maken van het uitwerken van de wetgeving rond het huisarrest.