Liefdadigheid

Ekspert publiceert een interessant artikel over liefdadigheid, “een nauwelijks bestudeerde en slecht begrepen industrie met een budget van miljarden dollars.”
Het verhaal van een vrouw, die wordt gegrepen door de slechte omstandigheden in een huis voor pleegkinderen en geld inzamelt onder allereerst vrienden en vervolgens cliënten van haar schoonheidssalon illustreert drie kenmerken van de Russische liefdadigheidsindustrie:

Het eerste kenmerk is een voorkeur voor kindertehuizen en arme kinderen in het algemeen. Materiële hulp aan een ongelukkig kind is het ideale instrument. In tegenstelling tot langdurige projecten, levert wat speelgoed onmiddellijk een blij gezicht en emotie, waardoor de schenker zich even een tovenaar waant. Materiële hulp aan kindertehuizen lost echter niet het probleem van de weeskinderen op, maar onderhoudt het slechts. Veel belangrijker zijn de structuren, die weeskinderen helpen om een gast- of pleeggezin te vinden.

Het tweede kenmerk is het gebrek aan vertrouwen in liefdadigheidsinstellingen en de resulterende wens om rechtstreeks hulp te bieden. Tijdens een onderzoek zegt 39% van de ondervraagden niemand behalve zichzelf te vertrouwen. Liefdadigheid is voor hen iets om op eigen houtje te doen. 10% geeft geld aan professionele niet-commerciële organisaties en 15% schenkt aan een kerk of een andere religieuze organisatie.
Het derde kenmerk is het gebrek aan overzicht en transparantie. Informatie is er wel. Tien minuten op het internet geeft toegang tot tientallen organisaties, maar welke van hen zijn te vertrouwen?

Het artikel vergelijkt vervolgens de liefdadigheid in Rusland met die in de Verenigde Staten. In de VS bestaat 80% van de liefdadigheid uit private giften verstrekt via instellingen. In Rusland groeit dit percentage, maar ligt volgens de meest optimistische schattingen niet hoger dan 20%. De rest zijn vooral buitenlandse beursen en contributies van grote bedrijven.

De ontwikkeling in de private giften zit in inzamelingsacties van regionale televisiezenders van bijvoorbeeld Tomsk en Jekaterinenburg, internetacties voor operatiekosten voor zieke kinderen en acties die door de werkgever worden georganiseerd.

Toch ziet het artikel vooral toekomst in meer ontwikkelde vormen van liefdadigheid zoals een endowmentfonds, dat bijvoorbeeld gebruikt wordt in het recente in het nieuws gekomen ziekenhuis in Taroesa. Daar worden de medicijnen en de salarissen van de dokters betaald uit de renteopbrengsten van een endowmentfonds. Dit fonds staat geregistreerd in de Verenigde Staten, omdat het werd opgericht op een moment dat de Russische wetgeving nog geen belastingvoordelen kende voor dergelijke structuren. Sinds januari 2008 is dit wel het geval en zijn er inmiddels tien fondsen geregistreerd, voor bijvoorbeeld de Moskouse Staatsuniversiteit voor internationale verhoudingen, de Tretjakov Galerij en de Europese Universiteit in Sint Petersburg.

Voortbordurend op het schandaal rond het ziekenhuis in Taroesa, introduceert het artikel vervolgens een vierde kenmerk van de Russische liefdadigheid; de sterke afhankelijkheid van private initiatieven van de overheid. “Aan de ene kant kunnen private activiteiten zich alleen ontplooien in sectoren, die door de overheid worden aangemoedigd. Daarom bestaan mensenrechtenorganisaties voor een groot deel op basis van veelal buitenlandse grants. Aan de andere kant vervagen lokale overheden de grens tussen fundraising en afpersing door het bedrijfsleven te dwingen om sociale projecten te financieren. Daarbij is meer dan de helft van de Russische bevolking van mening dat het de overheid is, die zich bezig moet houden met liefdadigheid.

Voorbeelden van succesvolle samenwerking tussen overheden, bedrijfsleven en de lokale gemeenschap zijn er ook. Bekend is de lokale gemeenschap van de stad Toljatti, gebaseerd op het westerse model van community foundations. Een fonds bestaande uit giften uit het bedrijfsleven, financiert lokale projecten met microkredieten.

Er is onder de bevolking veel wantrouwen jegens het grote geld. Liefdadigheid van ‘oligarchen’ wordt sinds de zaak Joekos gezien als zelf PR, het afkopen van zonden of het ontduiken van belasting. Onterecht, vindt Ekspert. Zo haalde Viktor Vekselberg het nieuws met de aankoop van een Faberge ei, maar weten zeer weinigen iets van zijn stichting, die zich bezig houdt met de zorg voor psychiatrisch zieken. Angstig voor negatieve publieke reacties, verkiezen veel ‘weldoeners’ de stilte, aldus Ekspert. Bovendien is de ‘oligarchische’ liefdadigheid veel beter ontwikkeld, dan de initiatieven van individuen en kleine bedrijfjes. Liefdadigheid is meer dan een herverdeling van middelen. Goed gebruikt wordt het een instrument voor de ontwikkeling van de sociale sector, concludeert Ekspert.