Ekspert: politieke mobilisatie middenklasse

http://www.expert.ru/printissues/expert/2007/43/perspektivy/

Ekspert voorspelt voor de jaren 2008-2012 een politieke mobilisatie van de middenklasse. Hou er bij dit bericht rekening mee dat Ekspert zelf een stem uit de groeiende middenklasse is en zo enigszins voor de wind uitgaat door zelf richting te willen geven aan deze middenklasse.

Ekspert onderzoekt samen met Romir monitoring de samenstelling van deze middenklasse. Op dit moment bestaat de middenklasse, volgens hen, uit meer dan 25% van de bevolking. "De groep is divers: ondernemers, managers, ambtenaren, een deel van de intelligentsia en hooggekwalificeerde werkers. De middenklasse wordt gedefinieerd als een goed opgeleide, kapitaalkrachtige maatschappelijke groep met een eigen sociale status en in beginsel 'geëmancipeerd van de staat'. Dat wil zeggen mensen die buiten de overheidssector werken en een eigen bedrijf leiden; mensen met een nieuw type autonoom zelfbewustzijn. Tijdens de Sovjet Unie waren er ook mensen met een autonoom zelfbewustzijn maar toen nam dit zelfbewustzijn vaak een vorm van escapisme aan. Nu is het een vorm van actief, zelfbewust gedrag. Vooral omdat tijdens de Sovjet Unie de hele bevolking rechtstreeks afhankelijk was van de overheid, was de goed opgeleide en de relatief welgestelde bevolkingslaag geen middenklasse in die zin van het woord."

"Dit betekent dat Rusland al nooit meer zal worden wat het vroeger was, een land met een volk zonder politiek zelfbewustzijn. Met het verschijnen van een middenklasse formeert zich in Rusland een moderne maatschappij. De middenklasse is de enigste sociale ondersteuning voor democratische politiek en democratische politici (minder welgestelde en 'afhankelijkere' bevolkingsgroepen ondersteunen volgens deze visie een populistische of patriarchale variant van democratie, JM) Binnenkort kan dankzij de middenklasse de politiek zich niet langer in de achterkamertjes bedreven worden en met name daarom kiezen de grote politiek spelers ervoor om de middenklasse niet op te merken."

Poetin is (zeer bewust wie hij complimenten moet geven, JM) een uitzondering op de regel. In zijn presidentiële rede en later tijdens de Valdai conferentie noemde hij de middenklasse 'de drager van de democratische ideologie en de medestanders van de democratische instituten.' Ekspert interpreteert dat als: "bereid tot actieve deelname aan partijpolitieke activiteiten gebaseerd op een ideële motivatie".

"Op dit moment is dit politieke bewustzijn nog onderontwikkeld, vooral omdat de middenklasse zich nog aan het formeren is. De middenklasse heeft een breed spectrum aan politieke belangen in een 'klassiek rechtse richting': de markteconomie, vrijheid van het individu en een sterke rechtsstaat. Deze belangen worden nu 'op alle fronten' geschonden. Er is echter geen enkele partij die op herkenbare wijze in hun partijprogramma voor de belangen van de middenklasse opkomt, laat staan dat zo'n partij dit tot prioriteit maakt". 'Waar ligt de oorzaak van deze vervaarlijke tegenstrijdigheid tussen de sociale realiteit en de politieke werkelijkheid', vraagt Ekspert zich af.

"Eén van de belangrijkste maar ongeziene oorzaken is te vinden in de kloof tussen de middenklasse en de intelligentsia. De 'intellectuelen -' humanitairen' hebben een voorsprong in het formeren van een ideologie. Bij ons bestond er immers minstens vanaf de 17de eeuw een intelligentsia maar nog nooit een middenklasse. Dit is een opmerkelijke bijzonderheid van de Russische sociale structuur. In de meerderheid van de westerse landen ontwikkelde de intelligentsia zich in de context van de groei van de klasse van privaat eigendom en 'bestuurders in loondienst' en daarom is de westerse intelligentsia breed vertegenwoordigd in de politiek."

"Onze intelligentsia ontwikkelde zich anders. Het ontwikkelde een in bepaalde opzichten sacraal beeld van zichzelf. Niet deel zijnde van de middenklasse formeerde de intelligentsia zich als de ideoloog in een systeem van moeilijke verhoudingen met de overheid. Terwijl de intelligentsia zich 'wanhopig' autonomiseert van de overheid, verwacht de intelligentsia tegelijk volledige erkenning voor de eigen standpunten. Het voortduren van deze situatie is slechts te verklaren vanuit de inertie en de onwil van de intelligentsia om afscheid te nemen van de rol van exclusieve partner van de overheid". Ekspert ziet in de pogingen van sociologen en kringen van 'humanitairen' om te bewijzen dat er geen middenklasse bestaat een zelfverdedigingsmechanisme van deze zichzelf toebedeelde exclusieve rol. " Een dergelijke positie frustreert de formatie van het zelfbewustzijn en de representatie van de middenklasse."

"Een recent onderzoek onder de politieke elite, ook van Ekspert en binnenkort gepubliceerd, laat zien dat de elite in Rusland voldoende verstandige en 'democratische' visies heeft, maar dat de politici binnen deze elite niet het gevoel hebben dat zij bepaalde lagen van de bevolking vertegenwoordigen. Tegelijk toont het onderzoek aan dat de respondenten 'zwemmen' wanneer zij moeten antwoorden op ideologische vragen. Zij 'zwemmen' omdat zij geen enkele sociale groep vertegenwoordigen terwijl sociale groepen juist de dragers van een ideologie zijn", concludeert Ekspert.

"Dit is karakteristiek voor de Russische politiek in zijn geheel. Onze partijen en onafhankelijke politici associëren zich bijna niet met een concrete sociale bevolkingslaag of lagen, en dat betreft niet alleen de middenklasse. Zij zoeken directe electorale steun maar geen langdurige sociale ondersteuning." De overgang naar het proportionele kiessysteem (gebaseerd op partijlijsten i.p.v. deels onafhankelijke vertegenwoordigers van kiesdistricten, JM) is volgens Ekspert een stap in de goede richting.

De strekking van het artikel is overigens positief. "Een deel van de intelligentsia richt zich al op de middenklasse en wordt binnenkort het epicentrum van de politieke activiteit van de 'nieuwe intelligentsia van de middenklasse.' De kinderen van de eerste vertegenwoordigers van de middenklasse hebben de universiteit al doorlopen. Partijen, initiatiefrijke politici en ideologen kunnen zich richten op de middenklasse en de vertegenwoordigers van hun belangen worden. "

Deze politieke mobilisatie zal vreedzaam zijn, schrijft Ekspert. Toch wil het artikel ook de tanden van de middenklasse laten zien. De middenklasse is niet minder in het uiten van ongenoegen dan de linkse radicalen.