Kerkvader over normen en waarden in de economie

09/03/2007
http://www.rg.ru/2007/03/09/mitropolit.html

De Russische scheiding van Kerk en Staat is in kwaliteit anders dan de Nederlandse. Een politieke partij met het woord Christelijk in de benaming, zoals de CDA, is in de grondwet verboden. Door de afwezigheid van een Christelijke partij is de Kerk zelf de woordvoerder van een Christelijke visie op de economische en politieke verantwoordelijkheden van de overheid. De wijze waarop de Kerk dit doet is een echo van het historische ideaal van een symfonie van Kerk en Staat, waarin de Kerk zich opstelt als het morele geweten van de overheid en de stem van het volk.

Het sociologische instituut Levada (http://www.levada.ru/press/2007030702.html) vraagt zijn respondenten jaarlijks welke instituten een belangrijke rol spelen in Rusland. De Kerk wordt op de oligarchen en de media na gezien als de belangrijkste niet-overheidsinstelling. Politieke partijen en de intelligentsia scoren lager.

Hieronder vindt u een vertaling van een interview met Metropolit Kirill van Smolensk en Kaliningrad in de krant Rossiiskaja Gazeta.

RG: Vadertje, enkele economisten stellen dat Rusland niet voldoende arbeidskrachten heeft voor de ontwikkeling van het land en dat dit laatste alleen mogelijk is met behulp van migranten. Bent U het daar mee eens?

MK: Het verkeer van mensen over landsgrenzen is in de huidige wereld een normaal fenomeen geworden. Het helpt het de economische ontwikkeling van landen, die bewust het soort migranten aantrekken die nodig zijn. Aan de ander kant schept de massale migratie in combinatie met een onduidelijk migratiebeleid vele risico's. Onder andere het gevaar van de erosie van een nationale mentaliteit. Vele landen zijn al slachtoffer geworden dit proces en Rusland is geen uitzondering. Vanuit dit oogpunt is de groei van xenofobische sentimenten geheel voorspelbaar.

Xenofobie is een ziekte, maar naast het gevecht met de meest uitgesproken verschijnvormen, moeten we vooral ook naar de oorzaken kijken. Het is essentieel om jongeren vanaf een vroege leeftijd te onderwijzen, hen te leren over de eeuwige waarden van de Russische samenleving, op organische wijze een liefde voor het moederland te combineren met respect voor andere nationale en religieuze overtuigingen. Door middel van het onderwijs van 'de basis van de Orthodox cultuur' en andere schoolvakken vanuit de traditionele religies (Orthodoxie, Islam, Jodendom en Boeddhisme) moeten we de kinderen een burgerlijke verantwoordelijkheid bijbrengen en respect voor het eigen en ander volkeren, hun geloof, cultuur en gebruiken.

Onze Kerk was en blijft de bewaarder van de tradities van de meerderheid van de volkeren in Rusland. De Kerk staat klaar om actief betrokken te worden in een opvoedingsproces, dat ook gericht is op de ondersteuning van een multiculturele wereld.

Er is een ander probleem. Mensen die van woonplaats veranderen, scheppen soms gesloten nationale enclaves. Dit fenomeen heeft een enorm destructief potentieel. We moeten de ervaringen van ander landen ten harte nemen en ons daadwerkelijk inzetten voor de sociale adaptatie van migranten, het onderwijs van onze taal en cultuur, het opnemen van migranten in onze religieuze gemeenschappen en maatschappelijke organisaties. In de praktijk van de meeste andere landen is de migrant verplicht om voor het verkrijgen van het verblijfsrecht of burgerrecht, zijn of haar nut voor het land aantonen, alsmede een voldoende kennis van de cultuur en de mogelijkheid om zich aan te passen aan de heersende tradities. Wanneer dit niet het geval is wordt de migrant willens of onwillens een bron van conflict.

RG: Jaarlijks verliest ons land één miljoen mensen. Welke oplossingen ziet de Kerk voor de demografische crisis?

MK: U noemt een zeer zorgwekkend thema, waarover de Kerk al lang spreekt. Het was al een hoofdthema op de conferentie van bisschoppen in 2004.

Tegenwoordig wordt er veel gepraat over de economische middelen die ons moeten helpen om de demografische crisis te overwinnen. Dit is inderdaad belangrijk. De overheid moet in partnerschap met de samenleving en het bedrijfsleven de waardige levensomstandigheden scheppen voor onze mensen en in het bijzonder jonge gezinnen. Er wordt in deze richting veel gedaan. Denk bijvoorbeeld aan de subsidies voor moeders. Er is echter nog iets essentieels vereist: een verandering in de houding ten opzichte van de taak van de opvoeding.

Het moederschap moet weer prestigieus en eervol worden. We moeten de kinderen opnieuw omringen met de zorg van de gehele samenleving, en een maatschappij vormen waarin het spenderen van geld aan kinderen als natuurlijk gezien wordt en het aanschaffen van dure onnodige luxeartikelen als schaamteloos. Dit geneest de mentaliteit van het volk en vermenigvuldigt ons aantal.

De demografische situatie wordt niet alleen bemoeilijkt door het lage geboortecijfer, maar ook door het hoge sterftecijfer. Heel veel mensen sterven voor hun pensioenleeftijd en daarom is het gevecht met alcoholisme, drugs en criminaliteit ook een essentiële bijdrage aan de oplossing van de demografische problemen. Zonder een morele verandering, alleen door het budgetteren van geld, is het probleem niet op te lossen.

RG: Elk jaar vertrekken duizenden van onze meest briljante talenten naar het westen. Kunnen we, denkt U, dit proces omkeren?

MK: De droevige en beruchte 'braindrain' is het resultaat van de systeemcrisis waar ons land in de jaren negentig in terecht kwam. Maar we bevonden ons niet zozeer alleen in een crisis van het economische en politieke systeem, maar ook een crisis van ons waardesysteem. Des te eerder we de situatie van de overgangsperiode achter ons kunnen laten, onszelf kunnen hervinden, de belangrijkste prioriteiten in onze binnenlandse en buitenlandse politiek kunnen bepalen, des te eerder wordt Rusland een aantrekkingspunt voor onze landgenoten, die naar het buitenland zijn vertrokken. Dit geldt overigens ook voor specialisten uit andere landen. De wens om terug te keren, geloof me, is aanwezig bij velen van hen die naar het westen verhuist zijn.

RG: Sommigen in het westen vinden dat Rusland als toekomstige 'olie-kolonie van de rest van de wereld', de ambitie moet opgeven om een wereldmacht te zijn en zich moet schikken in de rol van een middelmatig land. In ons land wordt het debat rond de 'soevereine democratie' steeds luidruchtiger. Hoe kunnen we, volgens u, onszelf beschermen zonder ons tegelijk te isoleren van de rest van de wereld?

MK: Ten eerste, moeten we onze grondstofvoorraden niet opeten maar het verdiende geld gebruiken voor de daadwerkelijke ontwikkeling van ons land. In de laatste 16 jaren hebben we volledige industriële sectoren verloren. Alleen als intellectueel en industrieel sterk land, kunnen we onze vrijheid, onafhankelijkheid en concurrentiepositie beschermen en waarachtig deelnemen aan globale besluitvormingsmechanismen. Door een olie-kolonie te worden van de ontwikkelde landen, verliest Rusland onvermijdelijk haar soevereiniteit. Precies, daarom moeten we onze economie hervormen op de basis van eigentijdse technologieën, staatssteun voor strategische sectoren, investering in het onderwijs, wetenschap en wederom opvoeding.

Daarnaast is het van belang om de sociale spanningen in de maatschappij weg te nemen, om de mensen de mogelijkheid te geven om op een waardige wijze hun geld te verdienen. Anders krijgen de hervormingen geen maatschappelijke steun en zullen ze uiteindelijk niet slagen.

Onder elke omstandigheid is het waarborgen van de politieke en economische soevereiniteit de belangrijkste taak van onze generatie. We moeten de jeugd een land nalaten waar ze trots op kunnen zijn. We moeten ons realiseren dat anderen voor ons hetzelfde gedaan hebben, soms zelfs ten koste van hun eigen leven.

RG: Onze landbouwsector is in verval. Het volk is aan de alcohol geraakt. Mensen gebruiken geweld tegen priesters. Wat te doen tegen de degradatie?

MK: Michail Boelgakov schreef al 'de ontwrichting begint in het hoofd'. Het verval van de landbouw heeft dezelfde oorzaken als de economische crisis in het geheel: het verlies van morele oriëntaties en de zin van het leven. Niet voor niets sprak de afgelopen conferentie van bisschoppen in april van het vorige jaar haar diepe bezorgdheid uit over de degradatie van de dorpen en de landbouw.

Urbanisatie veroorzaakt de verdwijning van tienduizenden dorpen en het verval van de landbouw. Dit alles is het resultaat van haastige en ondoordachte beslissingen uit het nabije verleden, zowel ten tijde van de Sovjet Unie als erna.

De kerk staat klaar om met al haar kracht te helpen om de cultuur van het landgebruik te redden. Dit is bijvoorbeeld te zien in de kloostergemeenschappen. In 2004 tekende Patriarch Aleksii II een memorandum waaronder in het hele land samenwerkingsverbanden gevormd worden tussen landbouwcoöperaties, orthodoxe gemeenschappen en kloosters.

RG: Wat kan het resultaat zijn van de door de recente orthodoxe volksconferentie aangenomen 'code van morele principes en regels in de economie' Zijn er veel zakenmensen die met de tien geboden in hand werken?

MK: Ik wijs erop dat het genoemde document de tien geboden, de basis van een universele moraal, toepast op de hedendaagse economie. Het heeft een zeer universeel karakter. Het wordt niet alleen ondersteund door Christenen van verschillende confessies maar ook moslims, joden en boeddhisten. Ik denk dat de inhoud ook acceptabel is voor niet gelovige mensen.

Het document is bedoeld voor vrijwillige aanname door zakenmensen, arbeiders en de overheid. Vele vertegenwoordigers van de overheid, waaronder ministers en parlementariërs hebben hun instemming al betuigd. De code krijgt ook brede steun van leiders uit het bedrijfsleven.

RG: De katholieke Kerk is actief in het welzijnswerk Wat doet de Russisch-orthodoxe Kerk in deze sfeer?

MK: Ten tijde van de Sovjet Unie is de kerk tot aan de rand van haar fysieke bestaan gebracht. Toen kon er van actieve sociale activiteiten geen sprake zijn. Dergelijke activiteiten waren verboden. De Rooms-katholieke kerk heeft de laatste tijd niet geleden onder grootschalige vervolgingen en daarom heeft zij onvergelijkbaar meer mogelijkheden om sociaal actief te zijn. Maar is het is duidelijk dat er bij ons een ommekeer heeft plaatsgevonden. De Kerk wordt door de overheid en maatschappelijke organisaties steeds vaker gezien als gelijke partner, bijvoorbeeld bij het sociaal werk.

Ik ben ervan overtuigd dat wanneer er in Rusland in de wereld algemeen geaccepteerde mechanismen voor samenwerking tussen overheid en religieuze organisaties geschapen worden, gelet ook op de vraag naar sociaal werk, dat de situatie zal verbeteren. Op dit moment zijn in een aantal regio's de beste sociale instellingen initiatieven vanuit de Kerk.