Ekspert: 'Het is ons land'

12/03/2007
http://www.expert.ru/printissues/expert/2007/10/eto_nasha_strana/

'De mars van hen die niet akkoord gaan' (voorts mars , JM)is een serieuze gebeurtenis in het maatschappelijke en politieke leven van ons land. En absoluut niet alleen omdat de gebeurtenis gemarkeerd werd door harde botsingen tussen demonstranten en politie. De mars liet zien dat de ontevredenheid niet het lot is van een handvol marginalen en dat het onmogelijk is om geen aandacht aan deze ontevredenheid te schenken.

Aan de vooravond van de mars in Sint Petersburg was de meerderheid van de analisten het er over eens dat er niets bijzonders te verwachten was. Op zijn best komt er duizend man. Ze waaien wat met vlaggen, luisteren naar de opruiende toespraken van Kasparov en Kasjanov, propaganderen leuzen tegen Poetin en Matvienko (gouverneur van Sint Petersburg, JM) en gaan vervolgens weer naar huis. De analisten spraken rationele woorden; Kasparov en kornuiten zijn een marginale groep, zonder enkele populariteit. Ze vergisten zich echter.

Marginale oppositie
De coalitie 'een nader Rusland' werd vorige zomer gesmeed uit een reeks niet tot het systeem behorende figuren, van Mikhail Kasjanov en Vladimir Ryzjkov tot Viktor Anpilov en Eduard Limonov. Zij wisten zich echter gedurende het half jaar van hun bestaan niet om te vormen in een serieuze politieke kracht op het federale niveau. Op dit moment blijft coalitie hangen op het punt van een naamsverandering in 'comité 2008'of 'verenigd burgerfront', te meer omdat Garry Kasparov, die beide laatstgenoemde organisaties leidt, zeer snel de feitelijke leider en het gezicht werd van 'een ander Rusland'.
In dit half jaar was het enigste succes van de beweging 'de mars van hen die niet akkoord gaan': een grote demonstratie met deelname van alle groepen binnen de coalitie, zonder concrete leuzen, behalve dan de strofe 'het wordt gezellig en verschrikkelijk' uit een lied van de punkband 'Tsjernyi Loekitsj '. Daarnaast waren er de eindeloze vergaderingen van de coördinatieve raad waarvan het belangrijkste resultaat de vrijwillige aftochten van Vladimir Ryzhkov en Irina Chakamada waren.

Tijdens de eerste mars in Moskou was het overigens noch gezellig, noch verschrikkelijk. Er werd geen toestemming verleent om over de Tverskaja straat te lopen en tijdens de bijeenkomst bij het standbeeld van Majakovskii, doorbraken 'zij die niet akkoord gaan' symbolisch het cordon van de ME aan de kant van de Brest straat en gingen vervolgens vreedzaam naar huis. De nutteloosheid van de Moskouse actie en de disproportionaliteit tussen de daadwerkelijke gebeurtenissen en het lawaai van de pr-campagne, maakten het de pro-kremlin pers (inclusief de federale tv kanalen) eenvoudig om tegen hun gewoonte in de gebeurtenis gedetailleerd te vertonen, om willens de inhoudsloze toespraken van orators en de hulpeloosheid van de leiders van de coalitie belachelijk te maken. Met name Mikhail Kasjanov sloeg een flater. Hij rekende er niet op dat zijn deelnemers het cordon aan de Brest straat zouden doorbreken, en had de mars al verlaten.

Het meest opvallende aspect van de mars in de hoofdstad was de houding van de overheid. De veiligheidsmaatregelen overtroffen zelfs die van de potentieel veel gevaarlijkere 'Russische mars' van 4 november. Boven het plein cirkelde een politiehelikopter en het aantal ME-agenten rondom het plein was ongeveer even groot als het aantal demonstranten. Deze voorzorgsmaatregelen waren de voornaamste bron van trots voor de organisatoren van de demonstratie. De conclusie 'ze zijn bang voor ons' kwam terug in elk commentaar van de leiders van 'een ander Rusland' en het was moeilijk daar iets tegen in te brengen. Wanneer er zo veel politie was, dan moet de overheid wel waarachtig bang voor ze zijn.

De gesprekken over de politiehelikopter en de ME'ers met beangstigende helmen duurden trouwens niet langer dan een dag of twee. De wetten van de media zijn hard. 'Een ander Rusland' moest op zoek naar ander methodes om steun onder de bevolking te krijgen. De collega-concurrenten van 'een ander Rusland', de DPNI (beweging tegen illegale immigratie, JM) erg sterk optredend tijdens de Russische mars van 4 november , besloten om aan het eind van januari nog een Russische mars te organiseren in Moskou met als thema: politieke gevangenen. ( overigens niet het type politieke gevangene waarvoor westerse mensenrechtenactivisten zich inzetten, maar eerder slachtoffers van het politiekcorrecte multiculturele regime dat het Russische volk onderdrukt, JM) De Russische mars no2 mislukte volledig. Zowel de deelnemers als het aantal politieagenten was minstens tien maal kleiner dan op 4 november. De pers negeerde de gebeurtenis en niet vanwege censuur.
'Een ander Rusland' koos een andere route voor de ontwikkeling van haar demonstratiepolitiek. Een herhaling van de mars in Moskou was duidelijk nutteloos. Bij een tweede keer zou er weinig volk de straat op gaan om nogmaals naar dezelfde toespraken te luisteren. 'De mars van hen die niet akkoord gaan' kon beter op tour door de provincie.

De stad van hen die niet akkoord gaan
Voor het maken van een keus voor de locatie van de tweede mars werden er aanvankelijke enkele steden bekeken, waaronder Soergoet. Mogelijk marcheren zij die niet akkoord gaan vroeg of laat naar Soergoet maar de tweede stad na Moskou werd Sint Petersburg.

Naast de traditionele redenen, de één na grootste stad van het land en de rijke (rijker zelfs dan in Moskou) traditie van de democratische beweging, etc.. , waren er nog enkele omstandigheden die de mars tot nut waren. Ten eerste, werden er in de stad op 11 maart regionale verkiezingen gehouden, een gebeurtenis die op zichzelf de betrokkenheid van de burger bij de politiek vergroot. Ten tweede, werd de traditioneel in Petersburg populaire partij Jabloko van de kieslijst gehaald op grond van twijfelachtige gronden (vervalsing van handtekeningen). En ten derde is de gouverneur Valentina Matvieko in vredestijd al niet echt populair en maakt de stad op dit moment een fase door waarin men zeer ontevreden is over haar.

De formele reden voor de gegroeide ontevredenheid is de lobby van de gouverneur voor de bouw van een 300 meter hoge wolkenkrabber Gazprom City aan de oever van de Ochta, tegenover het Smolnyi klooster. De bouw van het Gazprom kantoor stelt zij voor om uit het budget van de stad te betalen. De belastingen die door Gazprom aan het budget van de stad Petersburg worden betaald levert de stad 14 miljard roebel op, waarvan er 7 miljard wordt uitgegeven aan de bouw van Gazprom City en een nieuw stadion voor voetbalclub Zenit. Valentina Matvienko verbergt haar blijheid niet. Ze zegt zelfs een standbeeld op te willen richten voor Aleksei Miller (de baas van Gazprom, JM) op de plaats van het standbeeld van Sergei Kirov, dat het stadsbestuur van plan is te verwijderen.

De meerderheid van de Petersburgers reageert, ondanks het perspectief van de naar het hoofd stijgende rijkdom , sceptisch, vooral omdat deze rijkdom voor de eenvoudige burger neer komt op prijsstijgingen en omdat de Peterburgers de historische aanblik van hun stad waarderen en het stadsbestuur zich daar al lang op Loezjkov –achtige wijze (burgemeester van Moskou, JM) mee bemoeit. 'Ze verstoren de Nevskii Prospekt met nieuwe bouwplannen',zegt de Peterburgse schrijver Pavel Smoljak. 'Ze vernielden eerst één huis en vervolgens het hele blok op de hoek van Nevskii en de Vosstanija straat. Aan de Ligovskii prospekt hebben ze een huis tegenover de concertzaal Oktober weggehaald. Er zijn nog andere voorbeelden. De mensen zijn er niet blij mee. '

De leuze van de Pieterse mars, 'Het is onze stad', kreeg duidelijk om deze reden veel meer bijval dan de Moskouse leuze: 'Het wordt gezellig en verschrikkelijk'.

Het is onze stad
In het begin was alles zo als in Moskou. De organisatoren hadden een marsroute aangevraagd van de concertzaal Oktober tot aan het Smolnyi klooster ( plaats van het stadhuis, JM). Het stadsbestuur verleende hiervoor geen toestemming en stelde een bijeenkomst voor op het plein van Lenin nabij het Finland station. Maar waar in Moskou 'een ander Rusland' de voorwaarden van de lokale overheid accepteerde, verzamelden de Pieterse 'zij die niet akkoord gaan' zich, ondanks het verbod, toch bij de concertzaal Oktober, op het voorwendsel dat iedereen de aankondiging had gelezen waarin stond geschreven dat de concertzaal het startpunt van de mars zou zijn.

Trouwens de overheid gedroeg zich ook niet op zijn Moskous. Terwijl in Moskou de mars eenvoudigweg genegeerd was, werd er in Petersburg om één of ander reden een behoorlijk ruwe counterpropaganda campagne gevoerd. Informatieboodschappen, die het afraden om naar de mars te gaan, werden luid afgespeeld op de roltrappen van de metrostations en droegen bij aan de populariteit van de demonstratie. Deze reclame was overigens niet de beslissende factor voor de onverwacht hoge opkomst.

Garry Kasparov beschreef de gebeurtenissen op de radio Echo Moskvy als volgt: 'Toen een eerste colonne van ongeveer 300 mensen doorbrak naar de Nevskii Prospekt en er ongeveer duizend achterbleven op het Vosstanija plein werd er daar een geïmproviseerde bijeenkomst gehouden. Vervolgens, na de beëindiging van de bijeenkomst, begonnen de mensen op plein, al iets meer dan duizend te bewegen. Eerst wilden we naar de Ligovskii Prospekt, maar vervolgens keerden we om naar Nevskii en daar gebeurde het bijna ongeloofwaardige . In een tiental minuten werd deze colonne enkele malen groter in aantal. Tienduizend is te veel, denk ik, maar er waren wel 5 duizend mensen op Nevskii.

Met andere woorden een standaard demonstratie (niet meer dan duizend deelnemers) veranderde vanuit zichzelf in een massale tocht. In Moskou zijn we dat al lang niet meer gewend, maar in Petersburg bleek het zo te zijn dat gewone voorbijgangers zich bij de demonstranten aansloten . Het was voor hen voldoende de leuze 'het is onze stad' te horen. De actieve protesthouding van één ander Rusland' verenigde zich met de passieve protestgevoelens onder de burgers.

Vervolgens braken de demonstranten door het cordon van de ME halverwege Nevskii en ontstonden er schermutselingen met de politie. Onder de slachtoffers bevond zich een raadslid van de stad Sergei Goeljajev, onder de gearresteerden Eduard Limonov. Foto's en filmbeelden van de mars werden luttele uren na het einde van de demonstratie verspreid over het internet. Het beeld hoe de demonstranten tegenstand boden aan de ME-agenten in volle uitrusting zag er erg indrukwekkend uit. Een beetje zorgelijk was het grote aantal kinderen (ouders hadden hun kinderen meegenomen op oproep van de organisatoren) en ook de groepen gepensioneerden, die de ME in de eerste gelederen bestormden. Al het zichtbare, echter, kon moeilijk omschreven worden als de acties van de politie tegen een handvol provocateurs.

Een laatste detail was de berichtgeving van de mars op de federale tv kanalen. De hele eerste helft van 3 maart zwegen ze over de gebeurtenissen, hoewel ze heel gedetailleerd de analoge gebeurtenissen in Kopenhagen lieten zien, waar de politie vocht met de beschermers van een clubhuis voor jongeren. In de avond spraken de nieuwslezers uiteindelijk toch over de mars in Sint Petersburg, hoewel in verband met de rellen in Kopenhagen. <>

Ook Valentina Matvienko sprak over provocateurs. Ze zei dat de politie slechts hen uiteendreef die met twee wagons uit Moskou gekomen waren. (De organisatoren waren met een groep journalisten met de trein uit Moskou gereisd.) Ook uitte zij zich boos uit jegens de burgers die aan de mars hadden deelgenomen en de confrontatie hadden gezocht met de wapenstok van de ME.

Provocateurs en 'zij die niet akkoord gaan'
De gebeurtenissen in Sint Petersburg waren niet het resultaat van de intriges van marginalen en provocateurs. De handelingen van de organisatoren zelf kunnen, wellicht, gecategoriseerd worden als politieke provocatie. Voor hen geldt de regel, hoe schandaliger de gebeurtenis, hoe beter. Vandaar weigerden ze de optie om een bijeenkomst rond het Finland station te houden, daarom hadden ze opgeroepen om net kinderen te komen en daarom stonden de gepensioneerden vooraan in de eerste gelederen. Maar de kaders van indrukwekkende furieuze gepensioneerden met vertrokken gezichten die zich op de ME wierpen, of demonstranten met spandoeken 'Berezovskii, wij zijn met jou' en zelfs de strijdmakkers van de nationaal bolsjewieken zijn een slechte afspiegeling van de deelnemers aan de mars. De meerderheid van de demonstranten bestond uit de meest gewone Peterburgers. Zij, die werken en geld verdienen. Zij die in de stad wonen en van plan zijn dat nog lang te doen. Veel van de demonstranten en hun sympathisanten hebben helemaal geen radicale houding ten opzichte van de staat en de regering. Zeer veel van de door ons ondervraagde deelnemers hebben op Poetin gestemd en zijn nog steeds loyaal aan de president, ( zonder al te veel enthousiasme, natuurlijk) en nog meer loyaal aan de Russische staat.

Deze loyaliteit neemt echter niet het hoge niveau van ontevredenheid weg. 'Zij doen wat daar boven, besturen geldstromen, beslissen iets, zoeken een goed plekje voor zichzelf. En wij burgers, het lijkt alsof we er niet zijn', zo verklaarden vele van 'hen die niet akkoord gaan' hun deelname aan de mars. Trouwens, wanneer de middenklasse (lezerspubliek van Ekspert, JM) zegt dat de overheid leunt op de pensioengerechtigden en andere mensen rond het bestaansniveau, hen voortdurend cadeautjes toewerpend, dan hebben deze mensen zelf een hele andere mening. Men zegt op de televisie dat de salarissen en pensioenen stijgen, maar in de realiteit neemt hun koopkracht alleen maar af. ( in Petersburg worden de lokale vormen van extra inkomenssteun aan de lopende band afgeschaft) Een van de meest gehoorde verwijten naar Matvienko is dat ze voortdurend praat over het aantrekken van geld voor de stad, maar dat dit voor de bewoners niets oplevert behalve een stijging van de prijzen.

Het hoge niveau van ontevredenheid is overigens niet alleen een kenmerk van Petersburg. De laatste tijd merken verschillende sociologen in verschillende regio's een groei van ontevredenheid, en trouwens ook onder de meer succesvollere lagen van de bevolking. Er was euforie door de groei van de salarissen en groei van mogelijkheden, de mensen raakten gewend aan een bepaalde levensstandaard, hun verwachtingen en zelfbewustzijn nemen toe. Door de mate van groei worden snel de grenzen van het mogelijke ontdekt. Het openen van een nieuw bedrijfje, zelfs niet zo groot, is bijna onmogelijk. (vanwege de bureaucratie, de monopolisten en de grote hoeveelheid olie-geld in het land). De salarissen, zelfs de hoge , verzekeren niet langer een waardige levenskwaliteit. 'Begrijp dat niet alles om geld draait', zei één van de deelnemers aan de mars. Ik verdien bijvoorbeeld al meer dan mijn collega's in Europa, maar als ik daar kom zie ik dat ze beter leven. Ze hebben een beter geregeld leven en meer mogelijkheden. Voor minder geld kopen ze producten van een hogere kwaliteit. Ze staan niet voortdurend in de file. Deze alledaagse ongeregeldheid hoopt zich op in het sociale bewustzijn en doet een ontevredenheid toenemen, waar geen politieke uitweg voor is. 'Het is alsof we er niet zijn'. Vandaag geld deze zin voor bijna alle lagen van onze bevolking.

De ontevredenheid is nog steeds principieel niet revolutionair. De kaders die op indrukwekkende wijze door het ME cordon heen drongen inspireren lang niet allen van 'hen die niet akkoord gaan'. En het gaat niet om angst voor de wapenstok van de ME. Het is zelfs omgekeerd. De door de politie veroorzaakte irritatie wekte juist de agressiviteit van de menigte op. De meerderheid van de mensen kan en wil zich niet associëren met een dergelijke wijze van protest. Ondanks de ontevredenheid wil de middenklasse het minst van alles dat het 'gezellig en verschrikkelijk' wordt. Men wil geen ordeloosheid en revolutie. Ook wil men geen deel hebben aan vreemde spelletjes, vreemde gevechten om de macht ( daarom staat een groot deel van de samenleving afwijzend tegenover het Oekraïense Maidan. En overigens dachten ook vele van de deelnemers aan de mars zo)

De loyaliteit en de afkeer van een revolutie van 'hen die niet akkoord gaan' mag echter niet misbruikt worden. Niet langer mag er uit de loyaliteit en de afkeer van revolutie de conclusie getrokken worden dat er met deze mensen geen rekening gehouden hoeft te worden, 'alsof ze er niet zijn'. De mars in Petersburg heeft aangetoond het passieve niet akkoord gaan onder bepaalde omstandigheden zeer snel kan omslaan in actieve actie.