Opkomst staatsbedrijven

http://www.expert.ru/printissues/expert/2008/02/gosudarstvo_eto_ty/

Ekspert noemt 2008 al het jaar van de staatsbedrijven. Toch verwacht het blad dat innovatie en ontwikkeling uit de private sector en vooral samenwerkingsverbanden met buitenlandse partners zal voortkomen.

De staat heeft nu de controle over 103 van de 400 grootste Russische bedrijven met een totale omzet van 145 miljard dollar, of 40% van de omzet van de 400 grootste Russische bedrijven. In 2004 controleerde de staat nog 'slechts' 83 van de 400 grootste bedrijven en 34,7% van de totale omzet van de bedrijven op de lijst.

Volgens Ekspert zijn er in het afgelopen jaar ongeveer 40 bedrijven uit de lijst van 400 verdwenen als het gevolg van mergers en overnames. De helft van de bedrijfsonderdelen, met name in de machinebouw, wordt opgeslokt door staatsconcerns. De lege plaatsen in de lijst worden niet alleen opgevuld door private bedrijven. Het land kent 6 nieuwe staatcorporaties: Rostechnologie, Rosatom, de Ontwikkelingsbank, het Fonds ter Bevordering van de Hervorming van de Sociale Woningbouw, Olympstroi en Rosnanotech.

Rostechnologie heeft al activa verzamelt ter waarde van 15 tot 17 miljard dollar; Rosoboronexport (de officiële tussenpersoon voor de verkoop van Russisch wapentuig), titaanproducent VSMPO-Avisma, de helikopter holding Oboronprom, autoproducent Avtovaz en de staalfabriek Roesspetsstal. De CEO van Rostechnologie, Sergei Tsjemezov, zegt dat de invloed van de overheid als grote aandeelhouder geen invloed heeft op de transparante bedrijfsvoering van de bedrijven binnen de holding. Deze bedrijven zullen zelfs binnenkort een beursintroductie maken. Voor Avtovaz en VSMPO-Avisma zal dat al in 2009 zo zijn.

RAN academicus Pappe zegt dat elk van de 6 nieuwe staatscorporaties een eigen logica kent. Ze zijn met verschillende doelen opgericht. Rostechnologie, Rosnanotech en wellicht ook Rosatom zijn bedoeld voor het versterken van de defensieve kracht van het land. Het Fonds voor Sociale Woningbouw heeft een duidelijke sociale component. Commerciële bedrijven roeren zich niet op die markt.

De opsplitsing van elektriciteitmonopolist RAO EES wordt genoemd als de enigste structurele hervorming (privatisering, JM) van een monopolie tijdens de beide presidentschappen van Poetin. In 2007 hebben nieuwe aandeelhouders zich voor 20,5 miljard ingekocht in verschillende elektriciteitscentrales. Niet alles verdwijnt echter in private handen. Onder de nieuwe aandeelhouders is ook overheidsbedrijf Gazprom een grote speler. Samen met steenkoolgigant Soeek wil Gazprom een gemeenschappelijke bedrijf met steenkool en elektriciteitsactiva opzetten.

De overheid is echter verre van oppermachtig. Ekpsert noemt het voorbeeld van het private Norilsk Nikkel dat in 2006 een overname door diamantenproducent Alrosa, deels in staatseigendom, wist af te wenden. Een mogelijke toekomstige merger met Roesal zal Norilsk Nikkel helemaal onaantastbaar maken. Een ander voorbeeld is vliegtuigmotorfabrikant Satoern dat staatscorporatie Rostechologie van zich af weet te houden. Satoern wist zelfs recent de hand te leggen op een aandelenpakket van een andere motorenproducent, waarop ook Rostechnologie aasde. Satoern's succes komt voort uit een in partnerschap met het Franse Snecma ontwikkelde vliegtuigmotor voor het nieuwe vliegtuig, de Superjet.

Ekspert heeft ook goede woorden over voor staatscorporatie Rostechnologie, en met name aangaande de aankoop van de autofabrieken van Avtovaz in Toljatti. "Criminelen heersten niet alleen in de fabriek maar in de hele stad. Er was een oorlogsoperatie nodig met hulp van de operationele en zelfs gevechtsafdelingen van de FSB en het ministerie van binnenlandse zaken om een einde te maken aan de automobielenmaffia. Ik betwijfel sterk of een private investeerder daartoe in staat was geweest", citeert Ekspert CEO Tsjemezov.

Het meest genoemde voordeel van een sterke overheidsdeelname in de economie is de keuze voor een strategische in plaats van een speculatieve positionering van de grote economische spelers. Voormalig premier Primakov, de man, die Rusland uit de financiële crisis van 1998 trok en nu president van de Russische Kamer voor Industrie en Handel, zei de afgelopen week het volgende: "I do not think that this build-up of state participation in production is throwing the country backward. The specific features of the transition to a market economy in Russia led to a situation where the large majority of big businessmen who did not arise out of production or out of scientific-technical breakthroughs immersed themselves in the fabulously profitable extraction of energy media. In the conditions that were created, only state participation in the economy proved to be capable of getting it to move away from the unilateral raw-material orientation that was laying out an unenviable future for it as a second-rate member of the world community."

Terug naar het artikel van Ekspert dat zich op de voorspellingen van de analisten richt. De sectoren die zich volgens hen de komende jaren het sterkst zullen ontwikkelen zijn de buizen- en cementproductie. Een tweede groep is de landbouw en de machinebouw.

Ekspert noemt zelf expliciet de auto-industrie. De komst van bijna alle grote buitenlandse concerns: Ford, Volkswagen, GM, Nissan, Toyota, Suzuki, Peugeot-Citroen, Hyundai, Mitsubishi en Renault, moderniseert de sector in Rusland. Hun komst is mede te danken aan een voordelig belastingklimaat ingezet in april 2005. Onderdelen kunnen voorlopig relatief goedkoop ingevoerd worden, onder de voorwaarde dat de bedrijven uiteindelijk een volledige productieketen binnen Rusland opzetten. Dit schept de basis voor een vraag naar onderdelen geproduceerd door lokale Russische bedrijven. Ekspert denkt dat dit zal leiden tot de ontwikkeling van nieuwe technologieën en materialen.

De boodschap, die Ekspert met deze voorspellingen wil overbrengen is dat het niet zozeer de staatscorporaties zullen zijn die voor economische ontwikkeling zullen zorgen. Ontwikkeling zal ontstaan in de private sector en vooral wanneer er technologische samenwerking met het buitenland plaats vindt.