4/16/07

Waar ligt de grens tussen demonstratie en provocatie?

16/04/2007
http://www.kommersant.ru/doc.html?docId=757313
http://www.kommersant.ru/doc.html?docId=758105
http://www.kommersant.ru/doc.html?docId=759103
http://www.kommersant.ru/doc.html?docId=759149
http://www.rg.ru/2007/04/16/miting.html


Het is niet eenvoudig om een genuanceerd beeld te vormen van de maatschappelijke en politieke achtergronden van de recente golf van protestmarsen. De roep om democratische rechten voor Russische burgers en het harde optreden van de mobiele eenheid wekt bewondering op voor de organisatoren en met name de in de internationale pers duidelijk aanwezige Kasparov. Het beeld vernauwt zich zo sterk rondom zijn persoon en de meest schandalige uitspattingen van de politie. Er is echter meer.

Rossiiskaja Gazeta bericht over zeven demonstraties in Moskou en één in Sint Petersburg. Als eerste noemt de krant de meest talrijke betoging in Moskou. Vijftienduizend jongeren van de jonge garde van de grootste partij Verenigd Rusland betoogden voor het huidige beleid met leuzen als ‘Rusland, democratie, soevereiniteit’. Dit is overigens niet de Nashi, de onzen, beweging, die zich wat makkelijker leent voor ridiculisering door de westerse media. De jonge garde is voor voortzetting van de huidige koers en tegen een revolutie - en geef ze eens ongelijk.

In de extreme hoek zit de DPNI, de beweging tegen illegale immigratie. Hun kamp is recentelijk versterkt met Dmitri Rogozin, de politicus van de voormalige partij Moederland, die zijn kansen op politiek succes zag keren na een openlijk racistische campagnespot op tv. Hij wil een nieuwe partij met de naam machtig Rusland oprichten. Ik geef hem weinig kans.

Enigszins afzijdig staat ook de Communistische partij. Zij protesteerden voor behoud van het mausoleum. Enkele weken terug organiseerden zij overigens een grotere mars met een in mijn ogen wat actuele thema’s: kloof tussen arm en rijk, de medicijntekorten voor gepensioneerden etc. Dat de KPRF nog lang niet weg is bewijst opnieuw hun tweede plaats van dit weekend tijdens in de regionale verkiezingen in Krasnojarsk Krai.

Interessanter zijn echter de protestacties vanuit de liberale hoek. Ook binnen deze groep kan er een onderscheid aangebracht worden. De SPS verzamelde 500 mensen op het Slavjanskaja plein. Volgens de politieke leider Nikita Belykh hadden dit er meer moeten zijn omdat 15 autobussen aangehouden zijn voordat zij de stad konden bereiken: ‘Ik denk niet dat deze actie speciaal op ons gericht is. De autoriteiten maken een grote fout wanneer het zich bemoeit met geciviliseerde vormen van protest.’ Belykh vertelt ook dat hij ook de demonstratie van de mars der ontevredenen op het Poesjkin plein heeft bezocht, niet als leider van een partij maar als mens. ‘Als leider van SPS kan ik de positie van mensen zoals Limonov en Anpilov niet steunen. Wij zijn tegen nationaalsocialistische ideeën en tegen een boycot van de verkiezingen.’

Ook Jabloko staat binnen de Russische politieke realiteit voor een keuze tussen deelname aan verkiezingen, d.w.z. systematische oppositie, of deelname aan de radicale oppositie van de straat. De ernst van deze discussie werd benadrukt door een brief van de Peterburgse Prokoereur aan het adres van de lokale leider Maksim Reznik waarin er gedreigd wordt dat de lokale afdeling de status van politieke partij kan verliezen wanneer het samen optrekt met ‘een ander Rusland’ in demonstraties zoals de voorgaande in Sint Petersburg waarbij op provocatieve wijze van de toegestane route wordt afgeweken. Reznik zegt in een reactie dat hij eerst wel eens een beslissing van een rechter wil zien.

De federale leider Javlinskii riep zijn Peterburgse partijgenoten op om niet deel te nemen aan de betoging van afgelopen zondag in het Venetië van het noorden. De lokale partij liet zich echter provoceren door een huiszoeking in hun kantoor. Verontwaardigd besloten zij toch deel te nemen aan de protestactie. Binnen de lokale overheid zijn er duidelijk figuren die op zoek zijn naar een reden om de partij te verbieden. Jabloko en in het bijzonder de Peterburgse afdeling is minder praktisch georiënteerd dan SPS en denkt sterk vanuit een eigen rechtvaardigheidsgevoel,  zo kenmerkend voor de liberale intelligentsia. Of dit verstandig is voor de consolidatie van het liberaal erfgoed in een politieke partij die bij machte is om aan het politieke proces deel te nemen is voer voor een lange discussie.

Wat betreft de mars der ontevredenen in Moskou is er nogmaals sprake van verschillende posities. De eerste is de positie van Kasparov die zich niet conformeert aan de hem toegewezen locatie maar toch het Poesjkin plein opzocht. De schattingen over het aantal demonstranten dat hem vergezelde zijn onduidelijk. Zeker niet meer dan duizend en naar alle waarschijnlijk enkele honderden inclusief de journalisten. Hier werden de meeste arrestaties verricht en de beste plaatjes geschoten.

Na de arrestatie van Kasparov –twee journalisten van Kommersant konden helaas niet verstaan wat hij in het Engels vanuit het raam van het ME busje riep. Zij dachten de woorden ‘Kremlin’ en ‘hell’ te kunnen onderscheiden – bewogen de niet gearresteerden zich richting het plein van Toergenev waar de lokale overheid een bijeenkomst had toegestaan.

Onderweg groeide de groep. De iets minder dapperen (of zij die na de verwachte arrestatie van Kasparov de menigte zouden moeten leiden) sloten zich bij de mars aan. De ME wist hen echter ook weer enkele malen op te splitsen. Volgens de journalisten van Kommersant bestond de colonne maximaal uit 900 man. Uiteindelijk op het Toergenev plein aangekomen verzamelden zich daar 2500 mensen. Dit wijst erop dat een ruime helft van de ontevredenen tevreden is met een protestactie op de toegestane locatie maar er niet voor kiest om deel te nemen aan de provocatieve acties van Kasparov.

Na de bijeenkomst raakte de ME in paniek van de op gang gekomen stroom mensen. Bij een metrostation vielen rake klappen. Een kleine groep onder leiding van Marina Litvinovitsj, de voormalige campagneleidster van Irina Chakamada en nu rijzende ster in het Kasparov entourage wist het politiebureau te bereiken waar de gearresteerden vast zaten. Ook hier trad de ME buitensporig hard op.

De kernvraag van het debat spitst op de grens tussen provocatieve acties en het recht tot demonstreren. De lokale overheid, redenerend vanuit het grote aantal demonstraties in de stad en de economische noodzaak van open verkeersroutes, is van mening dat zij het recht hebben om zich verplaatsende marsen te verbieden en slechts stationaire bijeenkomsten toe staan. Een deel van de organisatoren en tevens de gematigde mensenrechtenorganisaties waaronder Loekin (geautoriseerde ombudsman voor mensenrechten en Pamfilova (voorzitster van presidentiële raad voor maatschappelijke organisaties) wijst erop dat volgens de constitutie de overheden niet het recht hebben om demonstraties te verbieden, noch toe te staan. Demonstreren is een recht van de burger.

In de week voorafgaande aan de protestacties hebben de twee laatstgenoemden gepoogd een compromis te bewerkstelligen tussen de organisatoren van ‘een ander Rusland’ en de Moskouse overheid. De lokale overheid wilde echter alleen met hen en niet met de organisatoren praten. Een gemiste kans. Aan de andere kant is het duidelijk dat Kasparov en zijn kornuiten continu de grenzen opzoeken en hen overschrijden. De strategie van de voormalig schaakkampioen is duidelijk. Door geweld van de overheid uit te lokken, bevestigd hij zijn gelijk. Of hij daarin representatief is voor alle demonstranten valt sterk te betwijfelen.

Uiteindelijk zal er een compromis gevonden moeten worden waarbinnen verschillende groepen hun mening kunnen verkondigen zonder dat de stad elk weekend overspoelt wordt door demonstraties. Zij die van hun vrije dag willen genieten of hard doorwerken hebben immers ook rechten. Mijns inziens frustreren zowel de onbuigzame houding van de lokale overheden en het harde optreden van de ME als de provocatieve acties van Kasparov en kornuiten dit proces.

De demonstratie van afgelopen zondag in Sint Petersburg begon vanuit dit oogpunt goed. De organisatoren beperkten zich tot een twee uur durende bijeenkomst op het plein van de pioniers. Bij het uiteengaan van de massa begon de ME die de bijeenkomst in ruime getale omsingeld had echter leden van de Nationale Bolsjewieken te arresteren. In de resulterende paniek begonnen de agenten ook de andere demonstranten te slaan waaronder vrouwen en jongeren. Het lontje van de agenten was hier duidelijk te kort. Deze agenten komen vaak van duizenden kilometers ver wegen zijn niet goed opgeleid voor het vreedzaam bedwingen van grote mensenmenigtes. Dit is natuurlijk geen excuus maar geeft wel aan dat er sprake is van een leerproces.

Ondertussen worden de demonstraties in Rusland beter bezocht dan in jaren. Het harde optreden van de overheid lijkt eerder een aanzuigende werking te hebben dan dat het mensen afschrikt. Kasparov is een effectieve strateeg en een goede activist. Dit laatste wil overigens nog niet zeggen dat hij een goede oppositieleider is. Relatief gezien zijn de enkele duizenden betogers slechts op beperkte wijze representatief voor heel Rusland en mag de vraag gesteld worden waarom de protestacties zo veel aandacht krijgen in de internationale media. In Ankara gingen dit weekend honderdduizenden mensen de straat op.

No comments: