11/11/08

Presidentiële rede

Medvedev's eerste presidentiële rede werd gevolgd door 42,9% van de televisiekijkers. Ter vergelijking: Poetin's eerste rede in 2000 werd door 'slechts' 27,5% van het televisiepubliek bekeken.

Medvedev, de liberaal
Medvedev toonde zich de 'liberaal' en 'democraat', die we in Europa willen zien. Tevens laat hij merken pal te staan voor de Russische belangen op het geopolitieke wereldtoneel, belangen die deels indruisen tegen de onze. Een duidelijk onderscheid tussen beide aspecten is mijns inziens de voorwaarde voor een goede relatie met Rusland.

Ter illustratie van de 'liberaal' en 'democraat', Medvedev, de volgende passage uit de Engelstalige versie van zijn presidentiële rede:

"The cult of the state and the illusory wisdom of the administrative apparatus have prevailed in Russia over many centuries. Individuals with their rights and freedoms, personal interests and problems, have been seen as at best a means and at worst an obstacle for strengthening the state's might. This view endured throughout many centuries. I would like to quote Pyotr Stolypin, who said, 'What we need to do first is create citizens, and once this has been achieved civic spirit will prevail of its own accord in Russia. First comes the citizen and then the civic spirit. We have usually preached the other way round'. "

Met dit citaat schildert Medvedev een historisch perspectief waarin Rusland opnieuw de draad oppakt van de maatschappelijke hervormingen uit het eind 19de begin 20ste eeuw; "europeanisering van boven af".

In de volgende passage verzoent de president Poetin's stabiliteit met Jeltsin's vrijheid en democratie:

"This is why the adoption in 1993 of a Constitution proclaiming the individual, their life, rights and property as the highest value was an unprecedented event in Russia's history, and we should thank all those who took part in drafting and adopting this document. Some of them are present here today."

Medvedev geeft een duidelijk signaal dat het niet langer gewenst is om de stabiliteit te bewieroken ten koste van de verworvenheden uit de jaren '90. Deze verworvenheden; individuele vrijheden en democratie, ziet hij als de basis voor de verdere ontwikkeling van het land.

"Today, at a new stage in its development, Russian society affirms its commitment to the Constitution's democratic values. It has for the most part become familiar with the practice and procedures of democracy. Not so long ago, democracy was associated in our people's minds with chaos, helplessness and degradation, but the new Russia has proven its ability to fulfill its social commitments and ensure economic growth, guarantee our people's rights and demand compliance with the law, and successfully combat terrorism and outside aggression. "

"Not so long ago, 15 years ago, people were still asking themselves whether or not democracy was the road forward for Russia. Today the answer is clear, democracy is the way forward, and no one disputes this now. The question today is how Russia's democracy should continue its development."


Het monster; de bureaucratie
Door de gehele rede heen hamert Medvedev op het wettelijke gezag van de Constitutie. De democratie en persoonlijke vrijheden uit de Constitutie zijn niet zo maar idealen, het zijn wettelijke verplichtingen. Deze boodschap is niet in het minst bedoeld voor de bureaucratie, HET monster waarvan de Medvedev zijn land wil verlossen, net zoals Poetin zijn leiderschap bevestigde door het land van de 'oligarchen' te verlossen.

De volgende passage illustreert de impliciete waarschuwingen aan het adres van de bureaucratie:

"But as was the case 20 years ago, the bureaucracy still does not trust free citizens and free activity. This logic pushes it into dangerous conclusions and acts. The bureaucracy from time to time casts fear over the business world, pressuring it to keep in line and not to take what they consider wrong action, takes control of this or that media outlet, trying to stop it from saying what they consider the wrong thing, meddles in the electoral process, preventing the election of what they consider the wrong person, and puts pressure on the courts, stopping them from handing down what they consider the wrong verdict."

"The result is that the state bureaucracy is the biggest employer, most active publisher, best producer, and is its own court, own political party, and ultimately its own people. This is a completely ineffective system and leads only to corruption. It gives rise to legal nihilism on a mass scale, goes counter to the Constitution, and hinders the development of innovative economic and democratic institutions."

Zowel de journalist van Ekspert als denktank directeur Khomjakov zeggen bedrukte gezichten in de zaal gezien te hebben. Khomjakov: "Men verwachte iets anders te horen, maar Medvedev zette vrijheid op de eerste plaats. Sociaaleconoom Gontmakher: De president "bekritiseerde consequent de verdorven bemoeienis van de overheid en stelt een pakket maatregelen voor om de zelfstandigheid van de samenleving te versterken. We kunnen natuurlijk discussiëren of het wel voldoende is, maar het belangrijkste is gezegd: 'Niet een samenleving in dienst van de staat, maar een staat in dienst van de samenleving.'"

Politicoloog Pavlovskii neemt Medvedev's liberale koers in bescherming. Hij concludeert dat Medvedev nog voorzichtig te werk gaat en 'het apparaat' niet onnodig in het defensief wil drukken met plannen die hij nog niet volledig heeft uitgewerkt. Volgens de politicoloog veroorzaakten gebeurtenissen in de Kaukasus en de financiële crisis een serieuze onderbreking in de plannen van de president.

Kleine stappen in de richting van parlementaire democratie
Medvedev presenteerde tien voorstellen ter verbetering van de burgermaatschappij en de democratie. Ik verdeel ze in vier aspecten:

1/ Beloftes voor meer ruimte voor democratie van onderop:
* De kiesdrempel van 7% wordt (nog) niet verlaagd. Het compromis is dat partijen die tussen de 5 en 7% scoren, één of twee afgevaardigden in het parlement krijgen. Dit compromis zoekt naar de juiste balans tussen een kiesstelsel dat de consolidatie en worteling van de bestaande partijen in de samenleving moet bevorderen en een open deur voor kleinere en nieuwe partijen, voor politiek ondernemerschap. Het is echter eerder een blijk van goede wil, dan een stap met gevolgen: Rossiiskaja Gazeta merkt op dat de praktijk uitwijst dat partijen of meer dan 7% halen, of veel minder. Mitrokhin van Jabloko: "Dit is een imitatie van democratisch beleid. Helaas heeft de president niet het lef om de kiesdrempel te verlagen".
* Deelname aan de federale parlementsverkiezingen kan niet langer gekocht worden, maar enkel via handtekeningen worden afgedwongen. Dit is een voortzetting van het beleid dat dient te voorkomen dat financiële belangen zich via oppositiepartijen in de politieke machtstrijd mengen. Voor kleine partijen die op financiële steun kunnen rekenen is dit een flinke tegenvaller. Er wordt hen wel een ander perspectief geboden: Het aantal benodigde handtekeningen zal geleidelijk verminderd worden en mijns inziens belangrijker: vertegenwoordiging in een derde van de regionale parlementen geeft recht op deelname aan de federale verkiezingen. Er ontstaat zo perspectief voor democratie van onderop. Een dergelijke beweging vereist echter ook andere pretendenten. Voor mensen als Kasparov en Kasjanov is de lokale politiek altijd te min geweest.
* Het aantal leden vereist voor het oprichten van een politieke partij zal geleidelijk afnemen.

2/ Ontwikkeling van het partijbestel; zeer kleine stappen in de richting van een parlementaire democratie:
* De grootste partij in elke regio krijgt een exclusieve adviesfunctie in de benoeming van de regionale gouverneur.
* Op regionaal en municipaal niveau krijgen de lokale parlementen meer bevoegdheden om de uitvoerende macht te controleren en eventueel te ontslaan.
* Partijen zullen wettelijk worden verplicht het leiderschap te laten roteren. Dit zou de partijpolitiek minder persoonsgebonden kunnen maken.
* Leden van de Federatieraad, de senatoren, dienen gekozen te worden uit regionale (of municipale) parlementen van de regio, die zij in Moskou vertegenwoordigen. Dus geen rijke kontakten van de gouverneur op zoek naar parlementaire onschendbaarheid, maar bewezen volkvertegenwoordigers met een partijverleden. Er komt een overgangsperiode van een jaar of twee.

3/ Uitnodigende houding richting maatschappelijke organisaties:
* Medvedev benoemt uitdrukkelijk de mogelijkheid voor maatschappelijke organisaties (geen politieke partij) om deel te nemen aan gemeenteverkiezingen. Zijns inziens gebeurt dit nog te weinig.
* Maatschappelijke organisaties moeten meer betrokken worden bij het opstellen van wetten.

4/ Belang van persvrijheid:
*Partijen vertegenwoordigd in het parlement dienen betere garanties te krijgen dat ook hun positie door de staatsmedia belicht wordt.
*Persvrijheid dient gesteund te worden door technologische vooruitgang. Ontwikkeling van het Internet en digitale televisie moet het de bureaucratie onmogelijk maken maatschappelijke discussie te frustreren.

Sociaaleconoom Gontmakher: "Dit is de rede van een president van de nieuwe generatie. Zeer karakteristiek zijn de woorden over de pers, toen Medvedev sprak over bureaucraten, die zich laten meeslepen in de regulering van de pers. Om de praktijk tegen te gaan, moet het Internet en de digitale televisie verder ontwikkeld worden, zodat er honderden programma's en journaals komen, die de bureaucraat, zelfs wanneer hij het wil niet kan censureren of reguleren. Dit zijn niet zo maar woorden, dit is een professionele keuze voor de levensstijl, waarover de president in zijn rede heeft gesproken."

Aanpassingen Constitutie
Een aparte uitleg is vereist voor de verlenging van de presidentiële en parlementaire termijnen van vier tot respectievelijk zes en vijf jaar. Volgens Medvedev en zijn juridische team is er geen sprake van een Constitutionele aanpassing, die een referendum zou vereisen, maar slechts een aanpassing in de constitutie, waarvoor slechts een tweede derde meerderheid in beide parlementen is vereist. "Deze aanpassingen veranderen niets aan de politieke en juridische inhoud van de instituten", of te wel de scheiding van machten. Politicoloog Dmitri Orlov: "Medvedev staat voor een verdere vontwikkeling van de bestaande politieke instituten en niet voor hun herziening of afbraak. Dit is evolutionaire politiek, ontwikkelingspolitiek." Meningen verschillen: Viktor Sjeinis, betrokken bij het opstellen van de Constitutie, noemt het voorstel een serieus obstakel voor de verdere ontwikkeling van de Russische democratie.

De aanpassingen moeten niet uitsluitend gezien worden als een uitbreiding van de presidentiële macht. De ervaring leert dat de groei van de kwetsbare delen van de democratie en maatschappij in de aanloop naar presidentsverkiezingen telkens een terugslag krijgt. Een termijn van zes jaar geeft dus niet alleen de president, maar ook de burgersamenleving en de politieke oppositie twee jaar extra groei. "Vier jaar is geen termijn", schrijft Rossiiskaja Gazeta.

Daarnaast worden de parlementsverkiezingen door het geleidelijk ontkoppelen van de parlementaire en presidentiële verkiezingen (telkens één jaar meer verschil) meer dan een opmaat voor de presidentsverkiezingen alleen.

KPRF lid Solovjov vertelt Ekspert hoe het volgens hem zit: Poetin komt terug voor nog eens 12 jaar. Het Kremlin ontkent dat de aanpassingen gevolgd zullen worden door vervroegde verkiezingen. Uiteraard is dit voor de westerse pers het meest smeuïge aspect van de rede.

Een andere aanpassing in de Constitutie betreft de verplichting voor het regeringskabinet om jaarlijks rapport uit te brengen aan het parlement. In de huidige situatie betekent dit vooral een prominente toespraak voor Poetin of de volgende premier en zo een bevestiging van het bestaan van twee machtcentra; de president en de premier. Toch zien we ook hier kleine stappen richting een parlementair systeem, waarbij het parlement langzaam meer controle zal krijgen over de regering.

Andere belangrijke hervormingsthema's waren de strijd tegen corruptie, verbetering van de rechtspraak, migratie en tolerantie, het onderwijs en de gezondheidszorgverzekering.

"Het woord crisis is weinig gevallen", concludeert Khomjakov, de directeur van een denktank. Waarschijnlijk wil de president geen angst oproepen. De burgers zijn al zo bevreesd. Uit de rede "bleek de overtuiging dat we uit deze crisis zullen geraken en wanneer niet zonder schade, dan wel met zo minimaal mogelijke verliezen", aldus Khomjakov. Onderzoek wijst uit dat slechts 8% van de Russische bevolking zich slachtoffer voelt van de crisis, merkt Rossiiskaja Gazeta op. Van struisvogelpolitiek is overigens geen sprake. Medvedev: "We should not delude ourselves that the economic crisis is anywhere near over yet." De lopende zaken zijn voor premier Poetin, die deze week opnieuw een pakket maatregelen aankondigde.

Een sterk en liberaal Rusland
Bij dit voorzichtige doch ambitieuze plan voor de geleidelijke liberalisering van Rusland volgens Europees model hoort een zelfverzekerde natie en staat, die niet met zich laat sollen:

"The August crisis simply forced a so-called moment of truth upon us. We really proved – including to those who sponsored the current regime in Georgia – that we are able to protect our citizens. That we are able to effectively defend our national interests and effectively carry out our peacekeeping responsibilities."

Khomjakov: "Voor mij is de president een echte Russische liberaal, een voortzetter van onze tradities, waarvan de belangrijkste traditie is dat onze staat een sterke staat dient te zijn, bij machte zich te verdedigen en bij machte om de vrijheid binnen de eigen landsgrenzen te garanderen." Voor Kommersant Vlast is de positie van de president minder eenduidig. Het weekblad kopt: 'Een ijzeren dooi' en vraagt zich af hoe de liberale beloftes verenigd kunnen worden met de zeer harde retoriek in de richting van het buitenland, "bijna in de geest van de koude oorlog."

Persoonlijk denk ik dat het goed is te beseffen dat Rusland niet europeaniseert VOOR Europa, maar omdat het zichzelf als deel ziet VAN Europa. De democratisering van de eigen samenleving staat daarbij los van de relatie met 'het westen'. Liever samen, maar als de ander dat niet wil, dan alleen.

De westerse media ligt in de berichtgeving de nadruk op het Russische antwoord op de vermeend bewuste uitbreidingsretoriek van NAVO, resulterend in Saakasjvili's bloedige avontuur en een Pools akkoord voor het Amerikaanse raketschild. Medvedev blaast de ontmanteling van kernwapeninstallaties in Kozelsk (Kaloega Oblast) af en kondigde aan Iskander raketten in Kaliningrad te plaatsen. Deze aankondiging wordt breed geïnterpreteerd als drukmiddel om de nieuwe Amerikaanse president te overtuigen van de ernst van de zaak.

Naast pressie toont Medvedev ook ruimte voor een opening in de relaties tussen beide nucleaire grootmachten:

"We need to take steps to develop an international arms control regime. And progress in US-Russian cooperation would play a key role in this respect. It's no secret that many states, simply due to inertia, look at which way the wind is blowing in relations between Russia and the United States. Yes, today these relations are not the best. And many questions are being raised in Russia, including moral ones. But I would stress that we have no issue with the American people, we do not have inherent anti-Americanism. And we hope that our partners, the new administration of the United States of America, will make a choice in favor of full-fledged relations with Russia."

In de richting van Europa zegt Medvedev:

"The settlement of the South Ossetia crisis demonstrated that it's possible to find solutions with Europe. We will deepen our relations with Europe in the field of security. I am sure that they have a good future."

No comments: