Week 38

Beursval: Aan het begin van de week zakten de indexen van RTS en de MICEX (MMVB) met respectievelijk 21% en 25%. Woensdagmiddag werd de handel gestaakt. Op dat moment had de RTS 57,44% van zijn waarde verloren en de MICEX (MMVB) 56,35%. Dit ten opzichte van de recordhoogtes in mei van dit jaar. De marktwaarde van RTS van afgelopen woensdag komt overeen met het niveau van februari 2006. Dat is nog wel dertienmaal de waarde van eind 2001.

Reddingsplan: Woensdag verlaagde de Centrale Bank de verplichte bankreserves en kondigde het een speciale veiling aan met 1,5 triljoen roebel liquiditeitssteun voor de Sberbank, VTB en Gazprombank. De grote drie moeten het geld verder verdelen onder de andere banken. Donderdag presenteerde vicepremier Koedrin een tweede pakket maatregelen met een totale waarde van 760 miljard euro. (1) De regering gaat kijken hoe er 500 miljard roebel budgetgeld ingezet kan worden voor het opkopen van aandelen van staatsbedrijven zoals de bank VTB en Rosneft. Bij de beursintroducties van deze bedrijven werd er flink ingespeeld op het patriottische sentiment van de investeerder. De overheid moet iets doen om de ‘middenklasse’ binnenboord te houden. (2) Sberbank, VTB en Gazprombank wordt elk 60 miljard verstrekt voor leningen aan aandeelhouders, waarbij aandelen van de kredietnemer als onderpand worden gebruikt. (3) Het agentschap voor hypothecaire leningen (AIZjK) krijgt 60 miljard roebel toegewezen (4) De exportheffingen op olie en gas worden incidenteel verlaagd. De heffingen wordt dit maal niet berekent over de afgelopen twee maanden, toen de olieprijzen nog hoog stonden, maar aan de hand van de lage prijzen van de afgelopen twee weken. Een verwacht verlies van 9 dollar per vat olie wordt nu een verwachte winst van 13 dollar per vat. (5) Bedrijven krijgen extra belastingvoordelen, onder andere bij afschrijvingen en de verkoop van aandelen, die langer dan een jaar in bezit zijn geweest. (Zie ook Ekspert). Daar staat tegenover dat het besluit over BTW verlaging uitgesteld is tot 2009.

Herstel: Na het nieuws van het reddingsplan stegen de aandelen van Russische bedrijven op de London Stock Exchange. Vrijdag openden ook de Russische indexen weer. De koersen stegen snel, waarna de handel opnieuw tweemaal werd gestaakt. Aan het einde van de dag stond er 17% winst op de teller van de RTS. Het zijn vooral de aandelenkoersen van de banken (20%) en olie- en gasbedrijven (22%) die het verschil maakten.

Liquiditeitscrisis: Vladimir Roedasjevsky van AFK Sistema: “Banken zijn opgehouden om de reële sector van de economie te crediteren. De bankiers panikeren en gebruiken het geld dat ze van de CB hebben gekregen niet om andere banken of de reële sector van de economie te crediteren”. “Bedrijven leggen hun investeringsprogramma’s stil. De industrie stagneert. Ondernemers verwachten de uitverkoop van activa. Het slechtst is het gesteld met de ontwikkelaars (bouw) en de retailers”, aldus Ekspert.

Vertrouwenscrisis: “De financiële machten hebben besloten om alleen de grote banken, die deels in overheidsbezit zijn, te ondersteunen. De anderen moeten zelf hun problemen oplossen”, schrijft Ekspert. Rossiiskaja Gazeta schrijft over een ‘eerste kring’ van banken, die krediet krijgt voor een rente van 7 tot 8%, terwijl een ‘tweede kring’ 15 tot 20% betaalt. Evgenii Nadorsjin, een economist bij de Trast bank: “De middelen worden nu zeer ongelijk verdeeld”. Een anonieme bron: “Op deze wijze blijven straks alleen de grootste banken over. Het plan van de overheid is duidelijk. Private banken mogen er niet zijn.” Volgens Natalja Orlova van de Alfa bank “sluiten de analytici niet uit dat de situatie misbruikt wordt door de grote structuren om de kleinere concurrenten aan het bankroet te brengen en vervolgens hun zaken over te nemen.” Daarbij kwam deze week het nieuws dat de vereisten voor banklicenties zullen worden opgevoerd: Het kapitaal van een bank moet per 1 januari 2012 tenminste 180 miljoen roebel bedragen.

Kansen: Premier Poetin zegt op het Sotsji Economisch Forum: “Met deze crisis en door deze problemen zetten we ook weer een stap in de richting van de versteviging van een multipolaire wereld”. Ekspert schreef daags eerder: “Rusland kan nu proberen een waardige plaats te verwerven in een nieuwe financiële wereld”.

Medvedev en het bedrijfsleven: Medvedev sprak maandag met de grote jongens uit het bedrijfsleven. De president verzekerde hen en de natie dat er geen koerswisseling zal plaatsvinden. Mededev riep de rijke ondernemers op om vooral ook internationale projecten op te zetten en beloofde hen dat de staat de belangen van het Russische bedrijfsleven in het buitenland zal behartigen. Ook zei de president bereid te zijn toe te treden tot de WTO, “maar alleen op onze voorwaarden”.

Medvedev en de maatschappelijke sector: Vrijdag praatte de president met vertegenwoordigers uit de maatschappelijke sector. Medvedev noemde vijf speerpunten voor het Rusland van na de gebeurtenissen van 8 augustus (aanval Georgië op Zuid-Ossetië, JM) (1) De vergroting van de vrijheden voor personen, creativiteit en ondernemerschap. (2) De ontwikkeling van een innovatieve economie (3) De realisatie van het ontwikkelingsplan voor Rusland tot 2020 (ook bekend als het plan Poetin, JM) (4) Het verstevigen van de nationale veiligheid , de modernisering van het leger en de verbeteren van de defensie. En (5) het voortzetten van de dialoog met alle internationale partners.

Medvedev over Georgiërs in Rusland: “Niet het Georgische volk maar een misdadig en onverantwoordelijk regime draagt schuld aan de agressie en genocide. Deze grens moeten we niet alleen in de internationale verhoudingen trekken, maar ook in onze persoonlijke contacten”.

Medvedev over westerse kritiek: “Men zegt dat Rusland eindelijk zijn masker heeft afgelegd en zijn ware gezicht heeft getoond: autoritair en dictatoriaal. De haviken zouden hebben gewonnen. … Men duwt ons in een richting, een weg op, die niet gebaseerd is op volwaardige, normale en geciviliseerde samenwerking met andere landen, maar op een autonome ontwikkeling achter blinde muren, achter een ijzeren gordijn. Ik benadruk het nogmaals. Dat is niet onze weg. Wij zien geen redenen voor een terugkeer naar het verleden. Onze keuze is gemaakt.”

Poetin en het internationale bedrijfsleven: Poetin ontving in Sotsji de vertegenwoordigers van het internationale bedrijfsleven. “Na de oorlog in de Kaukasus wordt er veel gesproken over teugels die aangehaald zouden worden (autoritaire trekjes, JM) en over een verandering van het economische model van Rusland. Dat zal niet gebeuren.” De premier kwam met vijf punten, waarmee hij het internationale bedrijfsleven vertrouwen wil inboezemen: (1) Er wordt gewerkt aan een programma voor de ontwikkeling van meer concurrentie. Er is immers wel wetgeving tegen prijsafspraken, maar die werkt nog niet goed. (2) Het belastingstelsel moet een meer stimulerende rol gaan spelen. Discussie over verlaging van BTW is nog niet van de baan maar uitgesteld tot 2009. Sociale premies kunnen omlaag, nadat het pensioenstelsel is hervormt. (3a) Belasting op inkomsten uit verhandeling van aandelen zal worden afgeschaft. (3b) Gazprom zal het komende jaar contracten met enkele partners in roebels (geen dollars) gaan berekenen. (4) De recent aangenomen wet over buitenlandse investeringen in strategische sectoren betekent geen beperking maar juist meer zekerheid. (5) Er zal gewerkt worden aan het verhogen van de energie efficiency van Russische industrie.

Consolidatie partijbestel: Vorige week sloot de Agrarische Partij Rusland zich aan bij Verenigd Rusland. Deze week kondigt Rechtvaardig Rusland aan in verregaande gesprekken te zijn met ‘de Groenen’ en de ‘Partij van Sociale Rechtvaardigheid.’ Belkovsky: “De uitbreiding van de partijen leidt uiteindelijk tot een tweepartijstelsel. Verenigd Rusland verzwelgt het rechtse plankton, Rechtvaardig Rusland het linkse plankton.” De meeste experts gaan uit van een stelsel met vier tot zes partijen.

Budget: In tegenstelling tot wat ik vorige week schreef is het budget voor 2009 berekend met een prijs van 95 dollar per vat olie. Bij deze olieprijs ontstaat er een overschot van 1,5 triljoen roebel (2,3% van het BBP). Het budget is neutraal bij de vorige week genoemde olieprijs van 70 dollar per vat. De bron is dit keer Rossiiskaja Gazeta. Zowel de communisten als de RechtvaardigRussen hebben tijdens de ‘eerste lezing’ in het parlement tegen dit budget gestemd. Zjoeganov: “Als een gigantische stofzuiger zuigt het budget de laatste muntjes van de minima op.” Volgens de RechtvaardigRussen is het beste recept voor de normalisering van de financiële markt het aftreden van vicepremier van financiën Koedrin.

Defensie-industrie: De bewapening van ons leger mag niet van lagere kwaliteit zijn dan het materieel wat de Nato aan Georgië verstrekt”, zei president Medvedev deze week. Ekspert vraagt zich af of de Defensie industrie wel klaar is voor grotere orders. Zo produceerde de Oeralvagonzavod in Sovjetdagen 2000 tanks per jaar. Het afgelopen jaar reden er 31 tanks van de lopende band. De defensie uitgaven stijgen wel, maar er wordt niet meer materieel gekocht. Waarom? (1) Veel van de bedrijven in die onderdelen leveren aan de defensie industrie zijn nu in private handen. Voor hen komen de overheidsopdrachten niet op het eerste plan. Zo ontstaan er veelvoudige kleine vertragingen. (2) De overheid bestelt 10 tanks voor bedrag x. Door de stijgende prijzen voor onder andere metaal en energie produceert de fabriek uiteindelijk maar 6 of 7 tanks voor bedrag x. (3) Door de hoge exportheffingen, die de overheid de militaire industrie oplegt, kunnen de fabrieken niet voldoende orders binnenhalen om zich moderniseren.

Inkomens: Volgens nieuwe cijfers van Rosstat daalt de landelijke stijging van de reële inkomens (na aftrek van inflatie en vaste uitgaven) over de eerste helft van 2008 tot 9,3%. Vorig jaar was de groei nog 11,4%. In Moskou krimpt het gemiddelde reële inkomen zelfs met 1,6%. De verhouding tussen de regio met het laagste inkomen(nu Kalmykië, was Ingoesjetië) en het hoogste (de Nenets Autonome Okroeg) zakt van 1:9,8 tot 1:7,1

Sociale ongelijkheid: Wat kan de regering doen tegen de sociale ongelijkheid, vroegen wetenschappers van de Russische academie van Wetenschappen. 45,8% van de respondenten noemt prijsregulering. 44,9% noemt strengere controle op het naleven van de wet. 39,2% noemt toegankelijk kwaliteitsonderwijs, dat beter past bij de vereisten van deze tijd. 28,5% noemt een stabiele groei van de economie, hogere inkomens en een bredere klasse van private eigenaars. Ander onderzoek toont aan dat er een kleine meerderheid voor een gedeeltelijke terugdraaiing van de privatisering is. Zijn democratie en vrije markt wel compatibel in Rusland?

Salarissen in onderwijs: De overheid trekt 30% meer geld uit om hoger gekwalificeerd personeel in het onderwijs beter te kunnen belonen. Directeuren krijgen meer zeggenschap over de hoogte van de beloningen van individuele onderwijzers. De nieuwe salarissen mogen straks niet lager liggen dan de huidige.

Ondernemerschap: Parlementariërs bespraken een pakket ter ondersteuning van het ondernemerschap. Er is alleen toestemming voor onverwachte controles wanneer er informatie is over een in voorbereiding zijnde misdaad of levensgevaarlijke bedreiging van de gezondheid van mensen. Periodieke controles mogen slechts eens in de drie jaar plaatsvinden. Documenten mogen tijdens deze controles niet langer in beslag worden genomen. Er dienen kopieën te worden gemaakt. Een reeks licenties wordt vervangen door een verplichte schadeverzekering. Zo kan men veel sneller een bedrijf starten.

Corruptiecijfers: Drie kwart van de respondenten in een onderzoek van VTsjOEM zegt dat het corruptieniveau in Rusland hoog is. De helft van de ondervraagden heeft ooit steekpenningen betaalt. 20% doet dat regelmatig. 39% wijdt het hoge corruptieniveau aan de mentaliteit van overheidsdienaren en zakenmensen . 35% noemt de mazen in de wet als belangrijkste reden voor corruptie. 20% is van mening dat Rusland een onderontwikkelde juridische cultuur heeft en Russen er niet van houden om zich aan de wet te houden. Wordt Ivan Ivanovitsj gevraagd naar de recente anticorruptie campagne, dan ziet 7% merkbaar resultaat en 32% positieve veranderingen zonder daadwerkelijk merkbaar resultaat.

Milieu: Het overlegorgaan voor milieuorganisaties lijkt op een mislukking uit te lopen. Nationale en internationale milieuorganisaties waren uitgenodigd om onder auspiciën van milieutoezichthouder Rosprirodnadzor mee te denken over het te voeren beleid. De voorzitter Tsybko verandert echter van koers en verkondigt plots dat het overlegorgaan moet dienen als de basis van een nieuwe groene partij. Milieuorganisaties zoals Greenpeace Rusland en WWF zeggen vervolgens hun deelname aan het overleg op. Tsybko: “Net als premier Poetin ben ik getroffen door de kracht van de westerse propaganda en ben ik niet bereid mijzelf te verlagen voor die buitenlanders, die niet geloven in de capaciteit van Rusland om zelfstandig te handelen.“ De recent ontslagen Mitvol over zijn opvolger Tsybko: “De bankwerker heeft een microscoop in handen gekregen.”

Standbeeld Dzerzjinski: Een voormalig procureur uitte, nadat hem een medaille van verdienste was opgespeld, de wens dat de ijzeren Feliks, het standbeeld van Feliks Dzerzjinski, de oprichter van de Tsjeka, op zijn vertrouwde plaats voor het hoofdkantoor van de FSB zou worden teruggezet. Hij kreeg bijval uit alle vier de grote partijen. De communisten zullen binnenkort een aanvraag indienen. Rechtvaardige Rus Goedkov: “Laat de standbeelden toch staan. Laat het voor de één een les zijn, voor de ander herinnering.” Verenigde Rus Vasilijev: “De geschiedenis zet alles op zijn plaats.”

Filmindustrie: Central Partnership van miljardair Potanin wordt coproducer van door Paramount Pictures in Rusland geschoten films. Het lukt de Amerikaanse majors maar niet om in Rusland succesvolle films te produceren. Russische regisseurs doen het de laatste tijd echter wel goed in Hollywood. Bovendien groeit de markt voor Russische films. In 2002 kwam 6,1% van de opbrengst van Russische bioscopen uit eigen films. Nu is dat 27,9%. Daarbij groeit de Russische filmmarkt met 37% per jaar, terwijl de Amerikaanse markt slechts met 2 tot 3% groeit.

Flitspalen: 44 flitspalen in 10 regio’s hebben sinds 1 juli 11.000 overtredingen geconstateerd. De proef wordt uitgebreid. Wel jammer dat de westerse camera’s geen spookrijders kunnen signaleren. De Russische maatschappij heeft zo zijn bijzondere eigenschappen.